Τετάρτη 24 Νοεμβρίου 2010

«Χάρτες θησαυρών»


Τον τελευταίο καιρό ιδιαίτερα, αλλά, πάντως, όχι μόνο τώρα, ασχολούμαι με την ελληνική μυθολογία, ξαναδιαβάζοντάς την και προσπαθώντας να εντρυφήσω σε αυτήν.

“Μυθολογία”, ίσως να μου πείτε. Ανοησίες… Παραμύθια…

Αλλά είναι πράγματι έτσι; Είναι “ανοησίες”; Είναι έξ-υπνο την μυθολογία να την χαρακτηρίζουμε υποτιμητικά “παραμύθια”;!...

Τα διάφορα κλασσικά ή νεώτερα παραμύθια κάθε άλλο παρά άχρηστα μπορούν να θεωρηθούν, αφού μέσα απ’ αυτά περνούν μηνύματα και αξίες… Το θέμα είναι να μην μένουμε στα παραμύθια, αλλά να ωριμάζουμε, να κατανοούμε τα μηνύματά τους και να κάνουμε συνειδητές επιλογές των αξιών που μας περνούν…

Αλλά ας επιστρέψω στα περί Μυθολογίας:

“Μύθος”, αν δεν με γελά η μνήμη μου (διότι αυτή τη στιγμή δεν έχω πρόσβαση σε λεξικά και άλλα βιβλία, ώστε να το επιβεβαιώσω), στην αρχική του έννοια σήμαινε “λόγος” [π.χ. στη γνωστή φράση “μηδενί δίκην δικάσεις, πριν αμφοίν μύθον ακούσεις”]

Οι “μύθοι”, λοιπόν, είναι τα λόγια.

[Και τι νόημα μπορεί να έχει η λέξει “μυθολογία”;… Λόγια για τα λόγια;…]

Η πρώτη προσπάθεια του ανθρώπινου αλλά και, ειδικότερα, του ελληνικού γένους, να εκφράσει αυτά που αντιλαμβανόταν ή φανταζόταν ή σκεφτόταν…

[Αυτό το “η πρώτη προσπάθεια” μας θυμίζει (ή/και μας οδηγεί από άλλον δρόμο…) στο γνωστό “εν αρχή ήν ο λόγος”!...]

* * *

Ο μύθος δεν είναι, βεβαίως και προφανώς, ακριβή αποτύπωση της πραγματικότητας. Στον μύθο η πραγματικότητα κρύβεται, λιγότερο ή περισσότερο, συχνά υπονοείται.

Οι μύθοι εκφράζουν – αποδίδουν και αποτυπώνουν σύμβολα!

[Εδώ, ας σκεφτούμε, οι λέξεις είναι σύμβολα, πόσο μάλλον οι μύθοι!...]

Αν δεν κατανοήσουμε την παραπάνω α-λήθεια (που την αφήσαμε να περιπέσει σε… λήθη), έχουμε χάσει το νόημα και, το σημαντικότερο, τα οφέλη –κέρδη που μπορούμε να αντλήσουμε από τον αποσυμβολισμό των μύθων!...

Είναι σαν να έχουμε στα χέρια μας τον χάρτη ενός κρυμμένου θησαυρού και να μας είναι άχρηστος επειδή δεν μπορούμε να ερμηνεύσουμε τα σημάδια – σύμβολα… Κι ίσως κάποιους να συμφέρει να μας πείσουν ότι ο χάρτης είναι φανταστικό σχεδίασμα, χωρίς ουσιαστικό περιεχόμενο… Σκεφτόμουν, μάλιστα, συνεχίζοντας το παραπάνω παράδειγμα του χάρτη του χαμένου θησαυρού, πόσο εύκολο είναι, πράγματι, να καταστεί αυτός ουσιαστικά άχρηστος: Αρκεί κάποιος να εξαφανίσει από την πραγματικότητα κάποια στοιχεία ή να διαγράψει από τον χάρτη κάποια σύμβολα!...

…Αυτό δεν συμβαίνει και με τη γλώσσα, ιδίως την ελληνική (λόγω της διάρκειάς της στον χρόνο και της ιστορίας της) και τις λέξεις της; Είμαι σίγουρος πως, στο πέρασμα των αιώνων, έχουν χαθεί ένα σωρό θησαυροί που κρύβονταν στις λέξεις και στη γλώσσα μας.

Ένα πρόχειρο – απλό παράδειγμα για να γίνει κατανοητό τι εννοώ: “Τσιρίγο” λεγόταν, παλαιότερα, το νησί που σήμερα ονομάζουμε “Κύθηρα”. Συνεπώς, το επώνυμο “Τσιριγώτης” περικλείει την πληροφορία πως αυτός που φέρει το συγκεκριμένο επώνυμο κατάγεται από το Τσιρίγο. Με την αλλαγή του τοπωνυμίου “Τσιρίγο” σε “Κύθηρα”, οι άνθρωποι της εποχής μας και του μέλλοντος, αν ξεχάσουν την πληροφορία αυτή, είναι αυτονόητο πως θα θεωρούν το επώνυμο “Τσιριγώτης” χωρίς ουσία και περιεχόμενο [Είναι σαν κάποιος να κόβει ένα δένδρο που αποτυπώνεται σ’ έναν χάρτη θησαυρού, στερώντας μας έτσι τη δυνατότητα να βρούμε τον θησαυρό!...]. Πόσοι, για παράδειγμα, μπορούν να απο-συμβολίσουν – νοηματοδοτήσουν το επώνυμο “Μπαρδάκας”, μη γνωρίζοντας ότι “μπαρδάκ” σημαίνει, στα τούρκια, “βαρέλι”;…

Για τον λόγο αυτό λέω και ξαναλέω, γράφω και ξαναγράφω, αυτό που μου κληρονόμησαν, πολύτιμη παρακαταθήκη, οι γονείς και οι δάσκαλοί μου: “Αρχή σοφίας, ονομάτων [:λέξεων] επίσκεψις”.

Η ετυμολογία, βεβαίως, δηλαδή το “έτυμο” δεν μας δίνει πάντα “έτοιμες” τις λύσεις – απαντήσεις σε όλα μας τα ερωτήματα!...

* * *

Όλος αυτός ο ποταμός σκέψεων περί μυθολογίας και συμβόλων ξεκίνησε από το όνομα ενός βασικού προσώπου – συμβόλου της Ελληνικής Μυθολογίας: του Δία. Που μάλιστα, δυστυχώς, πολλά παιδιά αγνοούν ότι λέγεται και Ζευς.

[“Ο Δίας – του Δία –τον Δία – ω Δία”, θα κλίνει σήμερα ένα παιδί. “Ο Ζευς –του Διός – τω Διί – τον Δία –ω Ζευ!”, έκλιναν παλαιότερα, τρανή απόδειξη του συνδυασμού των δύο ονομάτων].

Αλλά κι εμείς που το γνωρίζουμε, πόσο συνδυάζουμε αυτές τις δύο πληροφορίες, πόσο τις νοηματοδοτούμε;

Έχουμε συνειδητοποιήσει, άραγε, πως το “Ζευς” έχει την ίδια ετυμολογική ρίζα με τις λέξεις ζευγάρι, ζεύγνυμι, ζευγάς κ.λπ.; [Χάθηκαν, άλλωστε, στη σύγχρονη εποχή οι ζευγάδες, πώς μπορούν ν’ αποκτήσουν τα σύγχρονα παιδιά την έννοια της λέξεως “ζευγάς”; Χάνεται κι η λέξη, συνεπώς, μαζί με ό,τι αυτή μπορεί να κουβαλάει…]

Και πόση σημασία δίνουμε, άραγε, αντίστοιχα, στο ότι το “Δίας” έχει την ίδια ετυμολογική ρίζα με το δια-χωριστικό “δίχα” του “διχασμού” και με το διαιρετικό “διά” της “διαίρεσης” και του “δια-ζυγίου” κ.λπ.;

“Ζευς”, λοιπόν, και “Δίας”, ένα και το αυτό “πρόσωπο” – σύμβολο, με όλους τους επιμέρους συμβολισμούς που υποκρύπτονται… Όση σημασία θα μπορούσε να έχουν αυτοί οι συμβολισμοί όχι ως ψυχρές γνώσεις, αλλά για την προσωπική και πνευματική ζωή του καθενός μας!...


(Υ.Γ. της 30.12.2010)

αμέσως μετά την ανάρτηση αυτή: http://seagullstefanos.blogspot.com/2010/12/blog-post_30.html

Ο Δίας –Ζευς, που ως Δίας “διαιρεί” και ως Ζευς “ζευγνύει” τις παρατηρήσεις του, τα βιώματά του, τις εμπειρίες του και τις γνώσεις του, δηλαδή αναλύει και συνθέτει τα δεδομένα, δημιουργεί, κατά περίπτωση, με αυτή την αναλυτική και συνθετική μέθοδο, τόσο Επιστήμη όσο και Φιλοσοφία!