Περί παιδείας (και πάλι…) και όχι μόνο…
Παιδεία. Μάθηση. Μόρφωση. Εκπαίδευση. Καλλιέργεια. Γνώσεις. Σοφία….
Πρώτ’ απ’ όλα πρέπει, νομίζω, να καθορίσουμε τι θέλουμε, πού δίνουμε προτεραιότητα… Επιλέγουμε ως στόχο έναν άνθρωπο φορτωμένο γνώσεις τεχνοκρατικές ή προτιμούμε έναν άνθρωπο καλλιεργημένο, φιλοσοφημένο, ισορροπημένο; (Δεν είναι άσχετο και το δίλημμα «Επιτυχία ή Ευτυχία;»…). Θυμίζω, πάντως, το αρχαιοελληνικό «Πολλοί πολυμαθέες νόον ουκ έχουσι».
Προσωπικά έχω επιλέξει και προτείνω τον άνθρωπο και όχι τον υπεράνθρωπο που γίνεται υπάνθρωπος… Τον άνθρωπο εκ του άνω + θρώσκω, με αρχές, αξίες και ιδανικά, τον θηρευτή του καλού καγαθού, τον αγωνιστή…
…Δικαίωμα σας να αποφασίσετε διαφορετικά, να επιλέξετε τον ευδαιμονισμό (αντί για την ευδαιμονία), την διασκέδαση (αντί για την ψυχαγωγία), την επιτυχία με κάθε μέσο και τρόπο, την αναγόρευση των χρημάτων και του πλούτου σε υπέρτατη αξία ζωής, το να μπορείς (και να σου επιτρέπεται…) να αδικείς αρκεί να μη γίνεις αντιληπτός, το «φαίνεσθαι» και το «έχειν» αντί του «γίγνεσθαι» και του «είναι»… [«Να έχεις ή να είσαι;», ρωτά διάσημος διανοητής…]
Δικαίωμά μας, βέβαια, συμ-πολίτες μου αγαπημένοι. Ελεύθεροι άνθρωποι πλαστήκαμε δα. Με νόηση και κρίση. Δούλοι όμως, τελικά, θέλοντας και μη, των… ελεύθερων επιλογών μας…
…Νομίζω, όμως, πως δεν έχουμε μετά δικαίωμα να μεμφόμαστε τους άλλους, όταν οι δικές τους επιλογές (που ταυτίζονται ουσιαστικά με τις δικές μας επιλογές!), επαναλαμβανόμενες στο πλαίσιο της κοινωνίας μας και, συνεπώς, μεγεθυνόμενες και πολλαπλασιαζόμενες (κατ’ αριθμητική ή γεωμετρική πρόοδο…) στρέφονται εναντίον μας και, το σπουδαιότερο, δημιουργούν μια κοινωνία που όλους μας ενοχλεί και κανένα μας δεν κάνει περήφανο….
Δεν είναι δα και δύσκολο να το καταλάβουμε:
Κατηγορούμε, όλοι μας, τον έμπορο για αισχροκέρδεια. (Όλοι μας, εκτός από τον ίδιο τον έμπορο, βέβαια…). Ο έμπορος, όμως, μαζί με όλους τους άλλους, μέμφεται, με τη σειρά του, τον υπάλληλο που του ζήτησε «φακελλάκι» για να διεκπεραιώσει τη δουλειά του. (Ο ίδιος ο υπάλληλος το βρίσκει φυσικό και αυτονόητο, αφού «αυτό κάνουν όλοι», αρκεί να μην τον πιάσει η Δικαιοσύνη…). Ο υπάλληλος (που δεν τα βάζει με τον εαυτό του…) τα έχει βάλει με τον υδραυλικό του, που, βιαστικά και ανεύθυνα, έκανε «προχειροδουλειά» (μια «αρπαχτή»!...) κι έτσι πλημμύρισε το σπίτι του. Του υδραυλικού, πάλι, καθόλου «δεν του καίγεται καρφί» για τα παράπονα. Αυτός έχει άλλα που τον προβληματίζουν σοβαρά: Ο γιατρός του, του διέγνωσε πρόσφατα καρκίνο, προφανώς από τις βλαβερές ουσίες που έβαζε ο ιχθυοπώλης της γειτονιάς για να συντηρήσει τα μπαγιάτικα ψάρια του… Ο ψαράς δεν χαίρεται πια που οι δουλειές του πάνε καλά, αφού συστηματικά ξεπουλά χωρίς απώλειες. Ο ψαράς έχασε χθες τον γιό του, σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα. Έσκασε το λάστιχο, την ώρα που έτρεχε στην Εθνική Οδό με 130 χιλιόμετρα την ώρα. Κανείς δεν θα μάθει, ίσως, πως μόλις την παραμονή είχε αλλάξει λάστιχα, και κάποιος, ενώ του πούλησε τέσσερα καινούργια, το ένα απ’ αυτά που τοποθέτησε ήταν μεταχειρισμένο, γιατί ήταν «φύρα» στο κατάστημά του. Μα και να το μάθουν και να τον πάνε στο δικαστήριο, ας είναι καλά ο δικηγόρος του, απ’ τους καλύτερους της πόλης. Που, παρεμπιπτόντως, μπορεί να έχασε κι αυτός, συμπτωματικά, τον αδελφό του από την ίδια ακριβώς αιτία (και τη συμπεριφορά κάποιου άλλου εμπόρου ελαστικών), πρόθυμα όμως θ’ αναλάβει, με ελαφρά συνείδηση αλλά έναντι ‘βαριάς’ αμοιβής να υπερασπίσει τον κατηγορούμενο. Και θα προσπαθήσει να πείσει τους Δικαστές πως ο συγκεκριμένος κατηγορούμενος είναι «υπόδειγμα ήθους και επαγγελματικότητας»…Και αν τελικά δεν καταφέρει να τους πείσει, θα προσπαθήσει ίσως «να τους τα χώσει», για να επιδικάσουν πολύ μικρότερη αποζημίωση απ’ αυτήν που θα έπρεπε. «Έτσι κι αλλιώς η αποζημίωση είναι ικανοποιητική», θα σκεφθεί ο δικαστής, για να νιώσει «εντάξει» με τη συνείδησή του, που ούτως ή άλλως αποδεικνύεται ναρκωμένη… «Τι ασυνειδησία, Θεέ μου!», θα πει ο δικαστής το ίδιο εκείνο βράδυ, αναφερόμενος (όχι στον εαυτό του, αλλά) στον έμπορο κρεάτων που η τηλεόραση παρουσιάζει πως προσπάθησε να «σπρώξει» στην αγορά μεγάλη ποσότητα αλλοιωμένων κρεάτων… Και δεν θα μάθει, ίσως, ποτέ, πως η είδηση βγήκε στον αέρα, επειδή ο άξιος και «αδέκαστος» δημοσιογράφος, δεν κατάφερε να «τα βρει» με τον έμπορο…
[Θα μπορούσα να γράψω κι άλλα πολλά. Ατέλειωτα. Όχι «παραμύθια». Ιστορίες. Αληθινές, καθημερινές ιστορίες, διασταυρωμένων πεπρωμένων…]
Ποιος φταίει;.. [Να’ταν μόνο ένας;…] Λάθος ερώτηση!
Τι φταίει;… Να η ερώτηση που πρέπει να απαντηθεί.
Φταίει που «πήραμε τη ζωή μας λάθος»… Και πρέπει «ν’ αλλάξουμε ζωή»!... Να αλλάξουμε ρότα!...
[«Και μην έχοντας πιο κάτου άλλο σκαλί, να κατρακυλήσεις στου κακού τη σκάλα, για τ’ ανέβασμα ξανά που σε καλεί, θα αισθανθείς να σου φυτρώνουν, ώ χαρά, τα φτερά, τα φτερά τα πρωτινά σου, τα μεγάλα», γράφει, αν θυμάμαι καλά, ο ποιητής…]
Στο «τι φταίει» η απάντηση είναι: Οι ιδέες μας, οι αξίες μας, ο λάθος σκοπός ζωής… κι ένα σωρό άλλα…
Στο «ποιος φταίει;», πρέπει ο καθένας μας να απαντήσει: «Εγώ φταίω!». Εγώ είμαι υπεύθυνος γι’ αυτό το κατάντημα και… εγώ θα σώσω τον κόσμο! [Η εύκολη λύση, βεβαίως, είναι αυτό που μέχρι τώρα λέμε, λίγο – πολύ, όλοι μας: «Δεν βαριέσαι!... Εγώ θα σώσω τον κόσμο; Ας κάνουν άλλοι την αρχή. Ας κάνει κάτι η κυβέρνηση, η πολιτεία, οι αρμόδιοι…», δηλαδή, σε τελική ανάλυση, όλοι οι άλλοι εκτός από εμάς, που, κατά τη γνώμη μας, είμαστε οι μόνοι μη- αρμόδιοι!...]
…Δικαίωμα σας να αποφασίσετε διαφορετικά, να επιλέξετε τον ευδαιμονισμό (αντί για την ευδαιμονία), την διασκέδαση (αντί για την ψυχαγωγία), την επιτυχία με κάθε μέσο και τρόπο, την αναγόρευση των χρημάτων και του πλούτου σε υπέρτατη αξία ζωής, το να μπορείς (και να σου επιτρέπεται…) να αδικείς αρκεί να μη γίνεις αντιληπτός, το «φαίνεσθαι» και το «έχειν» αντί του «γίγνεσθαι» και του «είναι»… [«Να έχεις ή να είσαι;», ρωτά διάσημος διανοητής…]
Δικαίωμά μας, βέβαια, συμ-πολίτες μου αγαπημένοι. Ελεύθεροι άνθρωποι πλαστήκαμε δα. Με νόηση και κρίση. Δούλοι όμως, τελικά, θέλοντας και μη, των… ελεύθερων επιλογών μας…
…Νομίζω, όμως, πως δεν έχουμε μετά δικαίωμα να μεμφόμαστε τους άλλους, όταν οι δικές τους επιλογές (που ταυτίζονται ουσιαστικά με τις δικές μας επιλογές!), επαναλαμβανόμενες στο πλαίσιο της κοινωνίας μας και, συνεπώς, μεγεθυνόμενες και πολλαπλασιαζόμενες (κατ’ αριθμητική ή γεωμετρική πρόοδο…) στρέφονται εναντίον μας και, το σπουδαιότερο, δημιουργούν μια κοινωνία που όλους μας ενοχλεί και κανένα μας δεν κάνει περήφανο….
Δεν είναι δα και δύσκολο να το καταλάβουμε:
Κατηγορούμε, όλοι μας, τον έμπορο για αισχροκέρδεια. (Όλοι μας, εκτός από τον ίδιο τον έμπορο, βέβαια…). Ο έμπορος, όμως, μαζί με όλους τους άλλους, μέμφεται, με τη σειρά του, τον υπάλληλο που του ζήτησε «φακελλάκι» για να διεκπεραιώσει τη δουλειά του. (Ο ίδιος ο υπάλληλος το βρίσκει φυσικό και αυτονόητο, αφού «αυτό κάνουν όλοι», αρκεί να μην τον πιάσει η Δικαιοσύνη…). Ο υπάλληλος (που δεν τα βάζει με τον εαυτό του…) τα έχει βάλει με τον υδραυλικό του, που, βιαστικά και ανεύθυνα, έκανε «προχειροδουλειά» (μια «αρπαχτή»!...) κι έτσι πλημμύρισε το σπίτι του. Του υδραυλικού, πάλι, καθόλου «δεν του καίγεται καρφί» για τα παράπονα. Αυτός έχει άλλα που τον προβληματίζουν σοβαρά: Ο γιατρός του, του διέγνωσε πρόσφατα καρκίνο, προφανώς από τις βλαβερές ουσίες που έβαζε ο ιχθυοπώλης της γειτονιάς για να συντηρήσει τα μπαγιάτικα ψάρια του… Ο ψαράς δεν χαίρεται πια που οι δουλειές του πάνε καλά, αφού συστηματικά ξεπουλά χωρίς απώλειες. Ο ψαράς έχασε χθες τον γιό του, σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα. Έσκασε το λάστιχο, την ώρα που έτρεχε στην Εθνική Οδό με 130 χιλιόμετρα την ώρα. Κανείς δεν θα μάθει, ίσως, πως μόλις την παραμονή είχε αλλάξει λάστιχα, και κάποιος, ενώ του πούλησε τέσσερα καινούργια, το ένα απ’ αυτά που τοποθέτησε ήταν μεταχειρισμένο, γιατί ήταν «φύρα» στο κατάστημά του. Μα και να το μάθουν και να τον πάνε στο δικαστήριο, ας είναι καλά ο δικηγόρος του, απ’ τους καλύτερους της πόλης. Που, παρεμπιπτόντως, μπορεί να έχασε κι αυτός, συμπτωματικά, τον αδελφό του από την ίδια ακριβώς αιτία (και τη συμπεριφορά κάποιου άλλου εμπόρου ελαστικών), πρόθυμα όμως θ’ αναλάβει, με ελαφρά συνείδηση αλλά έναντι ‘βαριάς’ αμοιβής να υπερασπίσει τον κατηγορούμενο. Και θα προσπαθήσει να πείσει τους Δικαστές πως ο συγκεκριμένος κατηγορούμενος είναι «υπόδειγμα ήθους και επαγγελματικότητας»…Και αν τελικά δεν καταφέρει να τους πείσει, θα προσπαθήσει ίσως «να τους τα χώσει», για να επιδικάσουν πολύ μικρότερη αποζημίωση απ’ αυτήν που θα έπρεπε. «Έτσι κι αλλιώς η αποζημίωση είναι ικανοποιητική», θα σκεφθεί ο δικαστής, για να νιώσει «εντάξει» με τη συνείδησή του, που ούτως ή άλλως αποδεικνύεται ναρκωμένη… «Τι ασυνειδησία, Θεέ μου!», θα πει ο δικαστής το ίδιο εκείνο βράδυ, αναφερόμενος (όχι στον εαυτό του, αλλά) στον έμπορο κρεάτων που η τηλεόραση παρουσιάζει πως προσπάθησε να «σπρώξει» στην αγορά μεγάλη ποσότητα αλλοιωμένων κρεάτων… Και δεν θα μάθει, ίσως, ποτέ, πως η είδηση βγήκε στον αέρα, επειδή ο άξιος και «αδέκαστος» δημοσιογράφος, δεν κατάφερε να «τα βρει» με τον έμπορο…
[Θα μπορούσα να γράψω κι άλλα πολλά. Ατέλειωτα. Όχι «παραμύθια». Ιστορίες. Αληθινές, καθημερινές ιστορίες, διασταυρωμένων πεπρωμένων…]
Ποιος φταίει;.. [Να’ταν μόνο ένας;…] Λάθος ερώτηση!
Τι φταίει;… Να η ερώτηση που πρέπει να απαντηθεί.
Φταίει που «πήραμε τη ζωή μας λάθος»… Και πρέπει «ν’ αλλάξουμε ζωή»!... Να αλλάξουμε ρότα!...
[«Και μην έχοντας πιο κάτου άλλο σκαλί, να κατρακυλήσεις στου κακού τη σκάλα, για τ’ ανέβασμα ξανά που σε καλεί, θα αισθανθείς να σου φυτρώνουν, ώ χαρά, τα φτερά, τα φτερά τα πρωτινά σου, τα μεγάλα», γράφει, αν θυμάμαι καλά, ο ποιητής…]
Στο «τι φταίει» η απάντηση είναι: Οι ιδέες μας, οι αξίες μας, ο λάθος σκοπός ζωής… κι ένα σωρό άλλα…
Στο «ποιος φταίει;», πρέπει ο καθένας μας να απαντήσει: «Εγώ φταίω!». Εγώ είμαι υπεύθυνος γι’ αυτό το κατάντημα και… εγώ θα σώσω τον κόσμο! [Η εύκολη λύση, βεβαίως, είναι αυτό που μέχρι τώρα λέμε, λίγο – πολύ, όλοι μας: «Δεν βαριέσαι!... Εγώ θα σώσω τον κόσμο; Ας κάνουν άλλοι την αρχή. Ας κάνει κάτι η κυβέρνηση, η πολιτεία, οι αρμόδιοι…», δηλαδή, σε τελική ανάλυση, όλοι οι άλλοι εκτός από εμάς, που, κατά τη γνώμη μας, είμαστε οι μόνοι μη- αρμόδιοι!...]
Ναι, λοιπόν! Εγώ θα σώσω τον κόσμο! [Ο κάθε «εγώ» από εμάς!...] Κι αν δεν σωθεί ο κόσμος, θα φταίω εγώ!...
…Νιώθεις βαριά μια τέτοια ευθύνη; Είναι, ίσως, που τόσο καιρό μάθαμε – «καλομάθαμε» - κακομάθαμε και συνηθίσαμε στις εύκολες λύσεις, στο «ου μπλέξεις», στο να περπατάμε χωρίς ευθύνες, με τα χέρια στις τσέπες…
...Και πού φθάσαμε;…
«Παρ’ το αλλιώς!». Αν μη τι άλλο, για να δοκιμάσεις μήπως και βρεθεί λύση...
Δες το αλλιώς! Αισιόδοξα!
Πότε είχες ξαναπεί: «Εγώ θα σώσω, εγώ θ’ αλλάξω τον κόσμο»; Ήσουν νέος, θυμάσαι; Έφηβος. Σκέψου τη στιγμή. Ξανα-ζήσε τη στιγμή! Ουσιαστικά, σε βάθος… Πές μου, δεν νιώθεις και πάλι πιο νέος, πιο ζωντανός, με την καρδιά σου να χτυπάει πιο έντονα; Δεν νιώθεις να έχεις, πάλι, ένα σκοπό ζωής;..
Να σου πω και κάτι άλλο αισιόδοξο; Μπορεί να αλλάξει εύκολα αυτός ο κόσμος. Αρκεί ν’ αλλάξει ο καθένας τον εαυτό του. Τόσο απλά!...
Θυμάμαι το παράδειγμα που έλεγε ένας φωτισμένος Πατέρας: Ένα puzzle με δύο όψεις. Στην μία ο χάρτης της υφηλίου (ή της Ελλάδας). Στην άλλη πλευρά του puzzle, η απεικόνιση ενός ανθρώπινου σώματος. Δώσε το σε ένα παιδί. Ή και σε ένα ενήλικα. Τι είναι ευκολότερο; Να φτιάξει τον χάρτη ή το ανθρώπινο σώμα, όταν μάλιστα έχει ανά πάσα στιγμή μπροστά του, να δει ή να ψηλαφίσει, τον ίδιο του τον εαυτό; Κι όταν πιά το φτιάξει, γυρίζει το puzzle ανάποδα και… να’σου ο κόσμος, φτιαγμένος!!... Τόσο απλά σου λέω!...
…Θυμήθηκα κι εγώ τα νιάτα μου. Κι εκείνο που είχα διαβάσει, τότε, και με σφράγισε για μια ζωή:
«Αν δεν καώ εγώ, αν δεν καείς εσύ, πώς θα λάμψουν τα σκοτάδια;»…
…έγραφε ο ποιητής. Ποιητής ήθους και ποιότητος, οραματιστής αξιών, προάγγελος ενός κόσμου πιο φωτεινού, πιο λαμπερού, πιο ανθρώπινου…
Θυμήθηκα και κάτι ακόμα. Για την ακρίβεια δεν το ξέχασα ποτέ, όσην ώρα γράφω. Πως δηλαδή ξεκίνησα να γράψω περί παιδείας, καλλιέργειας, σοφίας… Θα επανέλθω σ’ αυτά. Οι αρχές, οι αξίες, τα ιδανικά, δεν είναι τίποτε άλλο από τα… κομμάτια του puzzle για να φτιάξουμε τον εαυτό μας… και συνεπώς τον κόσμο!...
…Νιώθεις βαριά μια τέτοια ευθύνη; Είναι, ίσως, που τόσο καιρό μάθαμε – «καλομάθαμε» - κακομάθαμε και συνηθίσαμε στις εύκολες λύσεις, στο «ου μπλέξεις», στο να περπατάμε χωρίς ευθύνες, με τα χέρια στις τσέπες…
...Και πού φθάσαμε;…
«Παρ’ το αλλιώς!». Αν μη τι άλλο, για να δοκιμάσεις μήπως και βρεθεί λύση...
Δες το αλλιώς! Αισιόδοξα!
Πότε είχες ξαναπεί: «Εγώ θα σώσω, εγώ θ’ αλλάξω τον κόσμο»; Ήσουν νέος, θυμάσαι; Έφηβος. Σκέψου τη στιγμή. Ξανα-ζήσε τη στιγμή! Ουσιαστικά, σε βάθος… Πές μου, δεν νιώθεις και πάλι πιο νέος, πιο ζωντανός, με την καρδιά σου να χτυπάει πιο έντονα; Δεν νιώθεις να έχεις, πάλι, ένα σκοπό ζωής;..
Να σου πω και κάτι άλλο αισιόδοξο; Μπορεί να αλλάξει εύκολα αυτός ο κόσμος. Αρκεί ν’ αλλάξει ο καθένας τον εαυτό του. Τόσο απλά!...
Θυμάμαι το παράδειγμα που έλεγε ένας φωτισμένος Πατέρας: Ένα puzzle με δύο όψεις. Στην μία ο χάρτης της υφηλίου (ή της Ελλάδας). Στην άλλη πλευρά του puzzle, η απεικόνιση ενός ανθρώπινου σώματος. Δώσε το σε ένα παιδί. Ή και σε ένα ενήλικα. Τι είναι ευκολότερο; Να φτιάξει τον χάρτη ή το ανθρώπινο σώμα, όταν μάλιστα έχει ανά πάσα στιγμή μπροστά του, να δει ή να ψηλαφίσει, τον ίδιο του τον εαυτό; Κι όταν πιά το φτιάξει, γυρίζει το puzzle ανάποδα και… να’σου ο κόσμος, φτιαγμένος!!... Τόσο απλά σου λέω!...
…Θυμήθηκα κι εγώ τα νιάτα μου. Κι εκείνο που είχα διαβάσει, τότε, και με σφράγισε για μια ζωή:
«Αν δεν καώ εγώ, αν δεν καείς εσύ, πώς θα λάμψουν τα σκοτάδια;»…
…έγραφε ο ποιητής. Ποιητής ήθους και ποιότητος, οραματιστής αξιών, προάγγελος ενός κόσμου πιο φωτεινού, πιο λαμπερού, πιο ανθρώπινου…
Θυμήθηκα και κάτι ακόμα. Για την ακρίβεια δεν το ξέχασα ποτέ, όσην ώρα γράφω. Πως δηλαδή ξεκίνησα να γράψω περί παιδείας, καλλιέργειας, σοφίας… Θα επανέλθω σ’ αυτά. Οι αρχές, οι αξίες, τα ιδανικά, δεν είναι τίποτε άλλο από τα… κομμάτια του puzzle για να φτιάξουμε τον εαυτό μας… και συνεπώς τον κόσμο!...
[Συνεχίζεται….]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου