Δευτέρα 20 Οκτωβρίου 2008

Περί σκοπού και νοήματος ζωής

Κάποιοι απ’ αυτούς που το (εξουσιαστικό) “σύστημα” χαρακτηρίζει κι αποκαλεί (για ευνόητους ή μη λόγους) συλλήβδην “αναρχικούς” [καλά, δεν σας μιλώ δα και για τον… Μπακούνιν], μου χάρισε, πριν από χρόνια, γραμμένο σε κάποιο ξεχασμένο (και ίσως πια ασβεστωμένο ή γκρεμισμένο…) τοίχο, δύο (πώς να τα πεις;…) “συνθήματα”, κατά τη γνώμη μου εκπληκτικά (και κάθε άλλο παρά αν-αρχικά, μα ιδιαίτερα φιλοσοφημένα):

Υπάρχει ζωή πριν απ’ τον θάνατο;”

και

Αφού δεν αυτοκτονείς, τότε γιατί δεν ζεις;”

………………………………………………………………………………………

Αποσιωπητικά… Πολλά αποσιωπητικά… Και σιωπή… Άφθονη σιωπή… Με μόνωση… Για στοχασμό!... Όλα χαρισμένα από μένα για… όλους μας… για να σκεφθούμε… Για την ακρίβεια: Για να ξανασκεφτούμε…

…“Γιατί ζούμε;… Τι σημαίνει (για μας) ζωή; Έχει κάποιο νόημα; Έχουμε κάποιο προορισμό;…

Ερωτήματα που αναμφίβολα όλοι έχουμε θέσει στον εαυτό μας, και μία και δύο και περισσότερες στιγμές ή περιόδους της ζωής μας, μα πιστεύω πως είναι χρήσιμο και πρέπει (ως “χρη” και όχι ως “δει”…) να τα θέτουμε στον εαυτό μας και να στοχαζόμαστε επί αυτών ξανά και ξανά, σε μια συνεχή αγωνία ζωής, σαν μια επαναλαμβανόμενη (και τελικώς ζωοδότρα) πείνα ή δίψα για ζωή…

…Δεν σας έχω έτοιμο και στρωμένο το… “τραπέζι”. To αν και τι θα “φάτε” ή θα “πιείτε” είναι θέμα του καθενός. Και ευθύνη προσωπική!

[Επιτρέψτε μου, με την ευκαιρία, να παραπέμψω σε ένα ποίημα τουλάχιστον ενδιαφέρον, με τον τίτλο “Άνθρωποι”, που διάβασα πριν από καιρό, και που ήδη έχω αναρτήσει στο άλλο ιστολόγιό μου (Eagle), εδώ: http://eaglestefanos.blogspot.com/2007/10/blog-post_2328.html]

Άλλος θ’ ανοίξει τη βρύση και θα πιει… Άλλος θα επιλέξει “μπουκάλια εμφιαλωμένα”. Άλλος ίσως πάει να σηκώσει νερό απ’ το πηγάδι. Κι άλλος είναι διατεθειμένος να “πάρει τα βουνά”, να πάει στα ψηλά, για να ’βρει πηγές με γάργαρο νερό… Ό,τι μπορεί να σημαίνει, συμβολικά, για τον καθένα, κάθε μία απ’ αυτές τις περιπτώσεις… Και, αντίστοιχα, άλλοι θα φάνε “ψωμί και ελιά”, άλλοι πλουσιοπάροχα, άλλοι θα ανοίξουνε “κονσέρβα” να τραφούνε, άλλοι θα φάνε ελαφρά κι άλλοι θα βαρυστομαχιάσουν κ.λπ. κ.λπ.

[Παρένθεση –χμ…- άσχετη: Αλήθεια, φίλοι μου “τρώμε για να ζούμε ή ζούμε για να τρώμε;”, όπως μπορεί να ρώταγε, ίσως, ως “απορία της Παρασκευής”, ο φίλος μας ο “Αντώνιος G”].

Δεν έχω, το λοιπόν, έτοιμες λύσεις ως απαντήσεις στον καθένα για να δώσω. Οφείλει ο καθένας να κάνει μόνος του τις επιλογές του, μόνος του να δώσει τις απαντήσεις σ’ ετούτα τα σπουδαία θέματα:

Σκοπός ζωής

και

Νόημα ζωής.

Και μια που ήρθε έτσι η συζήτησή μας, επιτρέψτε μου να παρατηρήσω πως αυτά τα δύο, σκοπός και νόημα (ζωής), δεν είναι, εννοιολογικά, ταυτόσημοι όροι.

Το παρακάτω επεξηγηματικό κείμενο δεν είναι δα δικό μου, μα είναι, νομίζω, αρκετά διαφωτιστικό:

«Το πρώτο βήμα είναι να διαχωρίσουμε το νόημα από το σκοπό […] Ας υποθέσουμε πως κάθεστε σε ένα εστιατόριο, διαβάζοντας τον κατάλογο. Ποιος είναι ο σκοπός του καταλόγου; Να σας βοηθήσει να διαλέξετε κάτι για να φάτε. Ποιο είναι το νόημα του καταλόγου; Να σας πληροφορήσει για τις επιλογές σας. Εάν βρίσκεστε σε ένα εστιατόριο στη Γαλλία και δεν γνωρίζετε ούτε λέξη γαλλικά, τότε ο κατάλογος δεν έχει νόημα για εσάς, ακόμη και αν γνωρίζετε το σκοπό του. Άρα, μπορείτε να βρείτε σκοπό χωρίς νόημα. Από την άλλη, εάν πάτε σε ένα εστιατόριο και καταλαβαίνετε τον κατάλογο μια χαρά, μα βρίσκετε τις τιμές τόσο εξωφρενικές ώστε να μη θέλετε ή να μην μπορείτε να παραγγείλετε φαγητό, τότε ο κατάλογος έχει νόημα για εσάς, αλλά δεν εξυπηρετεί κανένα σκοπό. Άρα μπορείτε να βρείτε και νόημα χωρίς σκοπό. Τώρα πάλι, φανταστείτε κάποιον που δεν έχει ξαναπάει ποτέ του σε εστιατόριο και επιπλέον δεν γνωρίζει να διαβάζει. Ο κατάλογος δεν έχει νόημα και δεν θα εξυπηρετεί κανένα σκοπό για αυτόν. Τέλος, φανταστείτε ότι κατάλογος περιέχει λαχταριστές φωτογραφίες των κυρίων πιάτων, και φανταστείτε κάποιον που, αντί να παραγγείλει φαγητό, αρχίζει να τρώει τις φωτογραφίες. Αυτό το πρόσωπο θα είχε μπλέξει το νόημα με το σκοπό. Το ίδιο ισχύει όταν ταξιδεύετε με το αυτοκίνητό σας και συμβουλεύεστε τον οδικό χάρτη. Το νόημα αυτού του χάρτη είναι η αναπαράσταση της περιοχής, ενώ ο σκοπός του είναι να σας οδηγήσει στον προορισμό σας. Συνήθως δεν υποθέτει κανείς πως αν χαράξει τη διαδρομή που θέλει να ακολουθήσει, τελειώνει και το πραγματικό ταξίδι. Ξανά, έτσι θα μπερδεύαμε το νόημα με το σκοπό. Αυτή είναι ουσιαστικά η φιλοσοφική συμβουλή του Άλφρεντ Κορζίμπσκι (και αργότερα του Άλαν Ουάτς), που προειδοποίησαν ότι ο κατάλογος δεν είναι το γεύμα και ο χάρτης δεν είναι η περιοχή. Ομοίως, το νόημα δεν είναι ο σκοπός» [Λου Μαρινοφ, Πλάτωνας όχι Πρόζακ, σελ. 326-327 παρ.2]

Σκοπός ζωής, λοιπόν, επανέρχομαι. Επανέρχομαι πάλι και πάλι… Εδώ και χρόνια… Για μια “ολόκληρη ζωή” ως τώρα. Και συνεχίζω… Επαναπροσδιορίζοντας κάθε τόσο τη θέση μου και την κατεύθυνσή μου…

…Έτσι ακριβώς όπως συμβαίνει και με τη σύγχρονη μόδα: τα GPS. Μόνο που για να ’ναι επιτυχημένο το παράδειγμα αυτό, η παρομοίωση, θα πρέπει να επισημάνω πως πρόκειται για πορεία [και τότε, ιδίως, έχει αξία περισσότερη το GPS…] εκτός δρόμου, έξω από την πεπατημένη… Γιατί τότε έχει περισσότερη αξία η ζωή, όταν φεύγεις απ’ τις λεωφόρους και τις οδούς τις ασφαλτοστρωμένες, όταν παίρνεις τις ατραπούς, τα μονοπάτια… κι ακόμα καλύτερα, βέβαια, όταν ανοίγεις εσύ αυτά τα μονοπάτια, όταν ανακαλύπτεις κόσμους, όταν πορεύεσαι με μόνα βοηθήματα κάποιους χάρτες ή, ίσως, για περιοχές αχαρτογράφητες (πόσες μπορεί να υπάρχουν ακόμα, στην εποχή μας;…), μόνο με την πυξίδα, τον ήλιο και τ’ αστέρια [Μιλώντας, μάλιστα, για την εποχή μας, την διαστημική, μιλώντας δηλαδή για πορεία ανάμεσα στα άστρα, ακόμα και οι χάρτες κι οι πυξίδες και τα GPS χάνουν πανελώς την αξία τους… και μόνα σταθερά σημεία προσανατολισμού μένουν ο ήλιος, οι πλανήτες, τα άστρα… κι αργότερα οι γαλαξίες…]

Μα… ας επανέλθουμε… Ανέκαθεν μου άρεσε… τι λέω… ανέκαθεν το ένιωθα ως ανάγκη, να ’χω μαζί μου χάρτη και πυξίδα, για να εντοπίζω μονοπάτια, ακόμα κι αν τελικά δεν τ’ ακολουθούσα… [Ανέκαθεν, δηλαδή, διάβαζα ή ενημερωνόμουν ή συζητούσα με ανθρώπους, ακόμα και για θεωρίες που τελικά δεν ασπαζόμουν…] Μου άρεσε να εντοπίζω πηγές, να ξεδιψάω την υπαρξιακή αγωνία μου.

“Ο προορισμός του ανθρώπου”, «Γιατί ζεις;” κι άλλα παρόμοια βιβλία ήταν, μεταξύ πολλών άλλων, κάποια αναγνώσματά μου, ιδίως κατά την εφηβεία μου… [Κάτι σαν “χάρτες” και “πυξίδα” που είπα παραπάνω…] Αργότερα συνειδητοποίησα ότι κι αυτά δεν ήταν απαραίτητα: Αρκούσε να κοιτάξω ψηλά, τον ήλιο και τ’ αστέρια, για να βρω τον δρόμο και την κατεύθυνσή μου [Αρκεί, βεβαίως, να μην υπήρχε, στην ψυχή μου, συννεφιά!...]

10 σχόλια:

dapnipako είπε...

poli endiaferouses metafores!!! k to apospasma eksisou kalo... den eixa siniditopisi oti iparxei mia toso entoni diaxwristiki grammi metaksi skopou kai noimatos...

ellinida είπε...

Μου άρεσε πολύ το ποστ. Πόσο οδυνηρή είναι η ζωή δίχως νόημα. Τίποτα όμως δεν είναι δίχως νόημα ευτυχώς.
Η μέγιστη ενεργειακή πηγή ο ήλιος, μέσω αυτού μπορούμε ν'αντιληφθούμε τα πάντα, να βρούμε τον σκοπό της ζωής. Νομίζω πως τον έχω βρει.:))

Ανώνυμος είπε...

Νομίζω ότι η Ζωή είναι Μυστήριο γιατί μας κρύβει το Νόημά της. Μας αφήνει μόνο χαραμάδες από όπου καθένας εισχωρεί, ανάλογα με τη διάθεσή του, τη δύναμή του...
Πάντως είμαστε ελεύθεροι να χαράζουμε την κάθε στιγμή τον σκοπό της δικής μας ζωής, να οικοδομούμε το δικό μας σπιτικό....

Seagull είπε...

@Dapnipako:
Κι εγώ θεωρούσα σκοπό και νόημα ζωής έννοιες ταυτόσημες. Ίσως διότι είναι αλληλένδετες (τουλάχιστον για κάποιες οπτικές, δηλαδή στις περιπτώσεις κάποιων σκοπών ζωής!...)

Seagull είπε...

@Ellinida:
Χαίρομαι που έχεις βρει το σκοπό ζωής, Ελληνἰδα μου. Είναι, αναμφιβόλως, το σημαντικότερο στη ζωή. Υπό την οπτική και τη θεώρηση του "σκοπού της ζωής" όλα τα μικρά και καθημερινά έχουν τις διαστάσεις που τους αρμόζουν...

Seagull είπε...

@Σοφία Κου:
Φυσικά ο καθένας είναι ελεύθερος να επιλέγει το σκοπό ζωής του. Μόνο που δεν ξέρω αν είναι σοφό (αλλά και πρακτικά έξυπνο) να αλλάζουμε σκοπό ζωής συχνά. Ούτε, βεβαίως, να μένουμε προσκολλημένοι σε κάποιον σκοπό που ορίσαμε κάποτε στο παρελθόν, εάν στο μεταξύ διαπιστώσαμε πως υπάρχει άλλος σκοπός, υπέρτερος, που μας δίνει νόημα ζωής!...

Ανώνυμος είπε...

Το νόημα της ζωής είναι διαφορετικό από το σκοπό της ζωής. Ολοι στη ζωή μας έχουμε κάποιο σκοπό να εκπληρώσουμε ή ένα στόχο. Ομως όταν εκληρωθει αυτός ο σκοπός τι κάνουμε; Τι εννοώ Ενας σκοπός είναι η δημιουργία οικογένειας, η επιτυχία στον επαγγελματικό τομέα κ.ο.κ. Νόημα ζωής όμως μας δίνει η γέννηση και η ανατροφή και το μεγάλωμα ενός παιδιού. Ομως όταν το παιδί μεγαλώσει και φύγει από κοντά μας τότε δεν εχουμε πια νόημα ζωής. Ειναι ανάγκη να βρούμε ένα άλλο όπως νόημα ζωής είναι η πνευματικότητα, η πίστη, η δημιουργικότητα (π.χ.η ασχολία με την κηπουρική, η προσφορά σε συνανθρώπους μας χωρίς να περιμένουμε κάτι από αυτούς, ένα χόμπυ κ.ο.κ.. Δηλαδή, κάτι που να μας γεμίζει ψυχικά, να νοιώθουμε πληρότητα και να ζούμε την κάθε στιγμή της ζωής μας πραγματικά, αυθεντικά, να χαιρόμαστε και να την απολαμβάνουμε με όλες τις αισθήσεις μας.

Ανώνυμος είπε...

Το νόημα της ζωής είναι διαφορετικό από τον σκοπό της ζωής. Ολοι μας έχουμε κάποιους σκοπούς στη ζωή μας που θέλουμε να πραγματώσουμε όπως π.χ. η επαγγελματική επιτυχία, η δημιουργία οικογένειας. Το νόημα της ζωής είναι η πνευματικότητα, η πίστη, η δημιουργικότητα (δηλ. η ασχολία με την κηπουρική, με τη μαγειρική κ.ο.κ.), η προσφορά στους συνανθρώπους μας χωρίς προϋποθέσεις και όρους. Νόημα ζωής μας δίνει και το μεγάλωμα ενός παιδιού, βέβαια μέχρι να ενηλικιωθεί. Το νόημα της ζωής μας κάνει να ζούμε πραγματικά, αυθεντικά, να ζούμε και να απολαμβάνουμε την κάθε στιγμή της ζωής μας. Να χαιρόμαστε. Να μην είμαστε μίζεροι. Οταν έχουμε νόημα στη ζωή τότε αισθανόμαστε πληρότητα.

kat. είπε...

"αφού δεν αυτοκτονείς, γιατί δεν ζεις;"

γιατί δεν με αφήνουν! δεν μου το επιτρέπουν.. πως να σου το πω;

Seagull είπε...

@Ανώνυμος:
Στέκομαι ιδιαίτερα, απ' αυτά που γράφεις, στο "...η προσφορά στους συνανθρώπους μας χωρίς προϋποθέσεις και όρους...". Σπουδαίο! Ιδίως να το πράττουμε και όχι να το λέμε!...

@Kat.:
Καλώς την! Δεν σ' αφήνουν τί; Ν' αυτοκτονήσεις ή να ζήσεις;!... Το δεύτερο, θέλω να ελπίζω, έτσι;... Και γιατί, άραγε, να περιμένουμε τους άλλους να μας επιτρέψουν να ζήσουμε έτσι όπως θέλουμε;... Αργά ή γρήγορα θα επανέλθω με σχετική ανάρτηση...