8.3.2009
Κυριακή της Ορθοδοξίας σήμερα!
“Ορθοδοξία”: Ένας όρος που δεν χρησιμοποιείται, βεβαίως, μόνο στον Χριστιανισμό [όπου, σημειωτέον, εκτός από τους ορθοδόξους, υπάρχουν και οι “γνήσιοι ορθόδοξοι”, αλλά αγνοώ αν ήδη κάποιοι διεκδικούν τον όρο “γνησιότεροι ορθόδοξοι” κ.λπ. – αυτό ίσως συμβεί στο μέλλον…]. Υπάρχουν και Ορθόδοξοι Εβραίοι, Ορθόδοξοι Μαρξιστές –Κομμουνιστές, φαντάζομαι δε και Ορθόδοξοι άθεοι, Ορθόδοξοι αναρχικοί…
Το ορθό-δοξος προφανώς αντιπαρατίθεται στο “λοξός”, έτσι;… [Μου’ρθε στο νου και το “ή στραβός είναι ο γιαλός ή στραβά αρμενίζουμε…”, υπό την έννοια ότι μπορεί να νομίζουμε πως είμαστε ορθοί και να’μαστε στραβά…]
Υποθέτω, πάντως, ότι το πρώτο συνθετικό “ορθός” δεν ετέθη για να αντπαρατεθεί στο “καθιστός”… [Αν και, συνήθως, την όποια “ορθοδοξία” εκφράζουν οι καθισμένοι και “αναπαυμένοι” στις… ορθές δόξες τους, οι “κατεστημένοι”!...]
Πέρα από εξυπνάδες ή “εξυπνακιδισμούς”…
Το “ορθός”, πρώτο συνθετικό της λέξης “Ορθοδοξία”, έχει εν προκειμένω την έννοια του “αληθής”. Άρα: Ορθοδοξία σημαίνει την αληθινή και σωστή γνώμη.
Και πώς κρίνεται, άραγε, τι είναι αληθές; Με άλλα λόγια, ποια είναι, άραγε, τα κριτήρια της αλήθειας;
Το μέγα ερώτημα! Διαχρονικά. Τόσο στα επιμέρους και ασήμαντα ζητήματα της καθημερινότητας, όσο και στα μεγάλα φιλοσοφικά –υπαρξιακά προβλήματα της ζωής του κάθε ανθρώπου: “Τι εστί Αλήθεια;”
Επισημαίνω, πάντως, ως τροφή για περαιτέρω σκέψεις και προβληματισμούς, πως ο ίδιος ο Χριστός, εάν καλά θυμάμαι, έθεσε το ερώτημα ελαφρώς [“ελαφρώς” μόνο;!...] διαφοροποιημένο: “ΤΙΣ εστί Αλήθεια;”… Μήπως, λοιπόν, η Αλήθεια δεν είναι αφηρημένη έννοια –ιδέα - σκέψη –ιδανικό, αλλά πρόσωπο; Ο Χριστός δίνει πάλι την απάντηση: “Εγώ ειμί η Οδός, η Αλήθεια και η Ζωή”. Για εκείνους, λοιπόν, τουλάχιστον, που (λένε πως) τον πιστεύουν, Αυτός, ως Θεός που είναι “τα πάντα εν πάσι” είναι η Αλήθεια και, παράλληλα και αξεχώριστα, η Οδός και η Ζωή. Ταυτόχρονα! Και αξεχώριστα, επαναλαμβάνω, γι’ αυτούς που ξεχνούν εύκολα…
Και κάτι ακόμα, πριν ξαναφύγω απ’ τη Χριστιανική Ορθοδοξία και τη Σοφία της, για να ασχοληθώ με τη Φιλοσοφία και τις πνευματικές – διανοητικές αναζητήσεις της: Για “Ορθοδοξία” κάνουμε λόγο πάντα και σ’ αυτήν αναφερόμαστε, και όχι, βεβαίως, σε “Ορθοδοξισμό”! Και, αντίστοιχα, σε “Εκκλησία” και όχι σε “-ισμό”, ακόμα κι αν πρόκειται για “Χριστιανισμό”. Που θα’πρεπε, ίσως, για το καλό όλων (μας) να μην είχε αναγορευτεί σε θρησκεία (όπως όλοι οι άλλοι –ισμοί), αλλά να είχε παραμείνει (“βιωματικός”) Τρόπος Ζωής!...
[Για όποιον θέλει να αντιληφθεί τι εννοώ, παραπέμπω στο βιβλίο του Χρήστου Γιανναρά “Ενάντια στη θρησκεία”, αλλά και σε ό,τι πρεσβεύει, με λόγια και ιδίως με πράξεις, ο Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας Αναστάσιος…]
Αλήθεια, λοιπόν!
Τι [ή “τις”;…] εστί Αλήθεια;
“Αρχή σοφία ονομάτων επίσκεψις”, θυμάμαι και θυμίζω, για άλλη μια φορά. Αρχή σοφίας, λοιπόν, η ετυμολογία, το “έτυμο” […που, παρεμπιμπτόντως, διαφοροποιείται τα μέγιστα από το “έτοιμο”, δηλαδή την εύκολη και “ετοιματζίδικη” λύση, την πρόχειρη, την επιφανειακή…]
“Αλήθεια”, από το στερητικό “α” και το “λήθη” ή το “λανθάνω”. Αλήθεια, λοιπόν, είναι αυτό που δεν ξεχνιέται [ή που δεν έχει ξεχαστεί….] και αυτό που δεν ξεφεύγει απ’ την προσοχή κάποιου, δηλαδή δεν μένει απαρατήρητο!....
Μην περιμένετε να κάνω ανάλυση του όρου ή, έστω, να την προσεγγίσω (ιστορικά – επιστημονικά – φιλοσοφικά) ορθολογιστικά ή εμπειριστικά ή μυστικιστικά ή πραγματιστικά ή… όπως αλλιώς, ή, ακόμα, να εξηγήσω – νοηματοδοτήσω τα διάφορα είδη της (π.χ. πραγματική – τυπική, υποκειμενική – αντικειμενική, σχετική – απόλυτη). Αυτά τα αφήνω στους “ειδικούς”!...
…Χμμμ! Αλήθεια, υπάρχουν “ειδικοί” σε τέτοια θέματα όπως η Αλήθεια;…
Δυό – τρεις σκέψεις σκοπεύω (επιτρέψτε μου!) να καταθέσω σ’ αυτό το puzzle το ατελείωτο και απέραντο, σκέψεις που πηγάζουν ακριβώς απ’ την προμνημονευθείσα ετυμολογία της λέξης “Αλήθεια” [Δεν πιστεύω να τη λησμονήσατε κιόλας;!...] Δυό – τρεις σκέψεις (ίσως και τέσσερις!...) ως προς τη “λήθη” και ως προς το “λανθάνω”…
Κάτι μπορεί να “λανθάνει” της προσοχής μας και, συνεπώς, γι’ αυτό να θεωρείται από εμάς ως “αλήθεια”, όχι από δική του “ευθύνη”, αλλά λόγω της δικής μας αδυναμίας, της δικής μας ατέλειας κ.λπ.
Θυμίζω τον περίφημο και ιδιαίτερα παραστατικό μύθο [θα τον αναζητήσω και θα τον αναρτήσω, πλήρη, στο ιστολόγιό μου “Eagle”, προσεχώς!...] για τους τυφλούς που προσπαθούσαν να περιγράψουν έναν ελέφαντα, όπως τον αντιλαμβάνονταν μέσω της αφής τους: Ο ένας (που ακουμπούσε τα πόδια του ελέφαντα) περιέγραφε τον ελέφαντα, λένε, ως ένα χονδρό και άκαμπτο κυλινδρικό ον. Ο άλλος (που ψηλαφούσε την προβοσκίδα του) τον περιέγραφε ως ένα χονδρό και κυλινδρικό ον (“πράγματι”!...), αλλά αρκετά εύκαμπτο. Ένας τρίτος (που έπιανε την ουρά του ελέφαντα), ως ένα μακρύ και κυλινδρικό και εύκαμπτο (“πράγματι!”…) ον, αλλά κάθε άλλο παρά χονδρό. Και οι τυχόν άλλοι, αναλόγως… […αναλόγως αν άγγιζαν το σώμα του ελέφαντα ή τα αυτιά του κ.λπ.] Καθένας είχε απτές (κυριολεκτικά!) αποδείξεις και εμπειρία – βίωμα και πίστευε (δικαίως;!...) στη δική του αλήθεια. Μόνο που η επιμέρους αλήθεια του καθενός ήταν λειψή…
Και μη μου πείτε ότι το πρόβλημα έγκειται (αποκλειστικά και μόνο) στην έλλειψη όρασης. Διότι ανάλογα προβλήματα συνεννόησης και συμφωνίας ως προς την “αλήθεια” του ελέφαντα θα είχαν, βεβαίως, όσο κι αν είχαν “τα μάτια τους ανοιχτά”, τα διάφορα ζωύφια που τυχόν παρασιτούν σε διαφορετικά σημεία του ογκώδους σώματος του ελέφαντα…
Και αντίστοιχα προβλήματα (θα) έχουμε κι εμείς οι άνρωποι, βεβαίως, για τα όντα και τα πράγματα είτε του μικρόκοσμου είτε του σύμπαντος, αν δεν έχουμε τη βοήθεια των μικροσκοπίων και των τηλεσκοπίων, αντιστοίχως…
Η “αλήθεια” που αντιλαμβανόμαστε, όμως, δεν είναι μόνο θέμα μεγέθους (μικρό –μεγάλο), απόστασης (κοντά – μακριά) και μέσου (μικροσκόπιο –γυμνός οφθαλμός –τηλεσκόπιο). Εκτός απ’τον χώρο υπάρχει και ο χρόνος. Και, βεβαίως, ο χωροχρόνος, η μεγάλη και επαναστατική ανακάλυψη του εικοστού αιώνα, που άλλαξε τελείως την οπτική μας και αποτελεί, για κάποιους [η ημιμάθεια γαρ είναι χειρότερη απ’ την αμάθεια], ένα κλειδί ή ένα μέσο για την “απόλυτη” [κατά πως λένε αυτοί!...] αλήθεια. Αλλά ποιος μας “εγγυάται”, άραγε, ότι δεν υπάρχει και μια πέμπτη (τουλάχιστον…) διάσταση; Ανεξαρτήτως τούτου: Το ότι συνδυάσαμε χώρο και χρόνο, μας βοήθησε, άραγε, στο ελάχιστο, να απαντήσουμε στο καίριο ερώτημα “τι είναι χρόνος;” Μήπως δεν είμαστε τίποτε άλλο, στην πραγματικότητα, από “τυφλά παράσιτα” που “ψηλαφούμε” τον χρόνο και που “θα μείνουμε με το στόμα ανοιχτό” εάν κάποτε έρθουμε σε επαφή με κάποιον εκτός χρόνου, Άχρονο, δηλαδή τον Θεό;
[Τι να κάνω; Φιλοσοφία και Θεολογία γειτονεύουν!... Αφήνω πάλι τον Θεό, εάν και εφόσον η αναφορά μου σ’Αυτόν ενοχλεί κάποιους, και επανέρχομαι στα φιλοσοφικά μας…]
Έγραφα νωρίτερα πως η λειψή και συνεπώς αν-αληθής (:μη ανταποκρινόμενη στην πραγματικότητα) αντίληψη οφείλεται όχι μόνο στο αντικείμενο, αλλά και στο υποκείμενο. Το οποίο υποκείμενο, όπως επισημαίνουν οι επιστήμονες και οι φιλόσοφοι, επηρεάζει τόσο το αντικείμενο της παρατήρησης, όσο και την ίδια την παρατήρηση! Ποικιλλοτρόπως και υπό διάφορες έννοιες.
Θυμάμαι και θυμίζω, μετά από τον μύθο του ελέφαντα, και τον μύθο του Πλάτωνα για τη σπηλιά και τις σκιές [βλέπε στο ιστολόγιό μου “Eagle”, εδώ: http://eaglestefanos.blogspot.com/2009/01/7.html]. Τι είναι πραγματικό –αληθινό και τι εικόνα –αντικατοπτρισμός της πραγματικότητας, τι φανταστικό; Οι φιλόσοφοι εδώ μπορούν να… “οργιάσουν”! Και να οργιστούν, περαιτέρω, ο ένας απέναντι στον άλλο και στις απόψεις του: Ποιο είναι το πραγματικό και ποιο η εικόνα;… Προηγήθηκε ο κόσμος των ιδεών; Ή η ύλη;… Ο Θεός δημιούργησε τον Κόσμο και τον Άνθρωπο; Ή ο ανθρωπος δημιούργησε την ιδέα του Θεού;…
Τι από τα δύο είναι αληθές; Λογικά, εμπειριστικά, βιωματικά, μυστικιστικά και άλλα “επιχειρήματα” υπάρχουν σε όλες τις απόψεις. Κατά βάθος, όμως, όλοι, εάν θέλουν να είναι ειλικρινείς, “ξέρουν” ή “νιώθουν” πως η αλήθεια που καθένας πρεσβεύει είναι λίγο – πολύ “αυθαίρετη” και, τελικά, θέμα πίστης!....
Διότι, βλέπετε, τα παραπάνω κεφαλαιώδη φιλοσοφικά ερωτήματα δεν είναι της τάξης του ερωτήματος “η κότα έκανε το αυγό ή το αυγό την κότα” [στο οποίο, σημειωτέον, έχει ήδη δοθεί επιστημονική απάντηση, ότι το αυγό έκανε την κότα, το δε αυτό προήλθε από μετάλλαξη αυγού ερπετού…].
Η απάντηση σε αυτά τα κεφαλαιώδη φιλοσοφικά ερωτήματα θα μας δοθεί, δηλαδή θα γνωρίσουμε, ίσως, την Α-λήθεια επ’ αυτών, στις εσχατιές του χρόνου. Είτε του προσωπικού μας, με τον θάνατό μας, είτε του σύμπαντος κόσμου… Διότι τα κριτήρια σε τόσο τεράστια θέματα δεν μπορεί παρά να είναι αντίστοιχης “ποιότητας” και “μεγέθους”, δηλαδή το Άπειρο, το Απόλυτο, το Αιώνιο!... Αυτό δηλαδή που εγώ και κάποια δισεκατομμύρια άνθρωποι ονομάζουμε Θεό!
Θεό Αληθινό!
Θεό που δεν ξεχνάμε ποτέ, όλοι οι άνθρωποι! [Ακόμα κι αυτοί που τον αρνούνται, αυτοπροσδιοριζόμενοι ως “άθεοι”, τελικώς τον έχουν στη ζωή τους και στην “έγνοια” τους για να τον “πολεμήσουν”…]
Θεό που δεν μπορούμε να αντιληφθούμε! [Διότι αν μπορούσαμε να τον αντιληφθούμε και να τον κατανοήσουμε, θα σήμαινε πως ήταν “θεός” μικρός κι ασήμαντος, “στα μέτρα μας”…]
Υ.Γ.-1[Εξυπναδούλα…]: Περιμένω να μου γράψουν πως δεν είναι Ορθόδοξα και Αληθή τα παραπάνω, μόνο δύο κατηγορίες ανθρώπων: Αυτοί που συνάντησαν τον Θεό τον αληθινό (και δεν τον ξέχασαν) και Αυτοί που αντιλήφθηκαν τον Θεό σ’ όλη την έκταση της έννοιάς του…
Υ.Γ.-2 [Προσθήκη “ανοίκεια” και ίσως μη ευφυής και, συνεπώς, ανεπιτυχής]: Μου μοιάζει η αναζήτηση της αλήθειας (και όχι μόνο αυτή) και, ιδίως, η αγωνί αυτής της αναζήτησης (αν όχι της κάθε αναζήτησης) με το καθάρισμα του κρεμμυδιού: Καθώς βγάζεις ένα στρώμα (ή μια “μάσκα” των πραγμάτων και των καταστάσεων) και νομίζεις πως έφθασες στην ουσία του κρεμμυδιού, διαπιστώνεις πως υπάρχει κι άλλο στρώμα… κι άλλο… Και όλη αυτή η διαδικασία, όλο αυτό το “ξεσκαρτάρισμα” σημαίνει κόπο και ιδρώτα, μα και δάκρυ…
Υ.Γ.-3 [Για να δικαιολογηθεί ο τίτλος]: Εγώ κομμάτια δίνω. Κομμάτια απ’ το “έτυμο” της λέξης “Αλήθεια”… Δεν σου’δωσα έτοιμο το puzzle… Θυμάσαι, αλήθεια, την εικόνα;….
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου