Περί Αρετής, Νόμων και Ηθικής

«Τι εστί αρετή;» ρώτησε τις προάλλες ο Αντώνιος [http://adonios.wordpress.com]. Στον περίπου ένα μήνα που πέρασε από τότε (9.1.2008) απάντηση ουσιαστικά δεν πήρε [από τους τόσους που σχολίασαν, μόνο δύο αναφέρθηκαν στο θέμα!...] «Φωνή βοώντος εν τη ερήμω»… [φράση που, βεβαίως, αγαπητέ Αντώνιε, δεν αναφέρεται στον Άγιο του οποίου φέρεις το όνομα, μα θα μπορούσε και να αναφέρεται…]
«Τι είναι αρετή;» Θα ρωτήσω κι εγώ… Ποιος και πώς την καθορίζει;.. Όχι, μην μου απαντήσετε τι γινότανε παλιά… τι, για παράδειγμα, υποστηρίζουν οι διάφοροι αρχαίοι συγγραφείς… Σήμερα να μου πείτε τι συμβαίνει. Σημερινές απαντήσεις θέλω! Δηλαδή τι απαντάει σήμερα η κοινωνία!...
Διότι παλιά (…παλιά …παλιότερα …αρχαιότατα…) αυτός που είχε αξία και σημασία, αυτός που «μετρούσε» ως άνθρωπος, που ήταν πρότυπο, ήταν ο «καλός κ’ αγαθός»… Ενώ σήμερα… Σήμερα το «αγαθός» έχει καταντήσει να είναι χαρακτηρισμός υποτιμητικός: “Αγαθός” – “Αγαθούλης” – “Αγαθιάρης”… (όλα συνώνυμα δεν είναι αυτά;) Το αντίθετο του έξυπνου, το μάγκα, του καταφερτζή, του ξύπνιου…
Παλιά εξυμνείτο το να είσαι πιστός… «Πιστός σαν σκύλος»… Τώρα, αν δεν κάνω λάθος, το σημαντικότερο είναι «να είσαι γάτα»… στο να ξεγλιστράς και να ξεφεύγεις απ’ το να σε καταλάβει ο άλλος πως δεν του στάθηκες πιστός. Κι ακόμα πιο «γάτα» είσαι, αν μπορείς να τον κάνεις «να τρέχει πίσω σου σαν το σκυλάκι»…
Μου λένε οι γεροντότεροι πως κάποτε «ο λόγος ήτανε συμβόλαιο»!... Σήμερα, δυστυχώς (και σας μιλώ εκ πείρας…), τα συμβόλαια είναι μακρά, λεπτομερή, με «ψιλά γράμματα» και λόγια πολλά, μα χάνεται (μέσα στα λόγια ετούτα τα πολλά, τα κούφια, εκείνο ακριβώς που έχει αξία, σημασία και νόημα:) ο λόγος!
Να αναφερθώ και σε άλλα;
Σήμερα κάποιος μπορεί (και πρέπει) να ντρέπεται μονάχα για το ότι ακόμα «κοκκινίζει από ντροπή»… Ή, με άλλα λόγια (δηλαδή politically uncorrect) να είναι αδιάντροπος!...
Οι μανάδες είναι περήφανες όταν το παιδί τους «έχει θράσος» [Το επισημαίνω και το τονίζω: «θράσος» και όχι «θάρρος»! έτσι λένε! αυτή τη λέξη τις ακούω να χρησιμοποιούν…] Διότι, κατά πως προσθέτουν, «μόνο έτσι θα πάνε μπροστά»!...
Οι πολιτικοί που κάποτε «πέθαιναν στην ψάθα», γιατί πουλούσαν κι εκποιούσαν την προσωπική τους περιουσία, θυσία αυτή τους την (ευγενική αν θέλετε) τρέλα… σήμερα κάνουνε… «τρελές περιουσίες»!...

«Οι καιροί αλλάζουν» θα μου πείτε…
… «δίχως να κοιτάζουν τη δική μου μελαγχολία» για αυτού του είδους την αλλαγή, θα συμπληρώσω…
«O tempora o mores» θυμάμαι (και χαμογελάω μελαγχολικά…) να μονολογεί μονίμως, εκείνος ο δύστυχος πειρατής – ναυαγός, στον «Asterix»…
Κάπως έτσι, αντίστοιχα, βλέπω να ναυαγήσαμε κι εμείς στις μέρες μας, ως άνθρωποι γενικότερα και ως ελληνικός λαός ειδικότερα…
Και κάνω ετούτη τη διάκριση διότι θαρρώ (κι αν κάνω λάθος, πάλι, συγχωρήστε με και διορθώστε με!...) οι ξένοι οι λαοί (εκείνοι τουλάχιστον που χαρακτηρίζονται ως πολιτισμένοι, με πολιτεύματα λίγο – πολύ δημοκρατικά και κράτη ευνομούμενα…) είχαν ανέκαθεν και έχουνε ακόμα ένα «φρένο» περισσότερο από εμάς: τους νόμους!...
…Ενώ εμείς, ανέκαθεν, ήμαστε απέναντι στον νόμο απειθάρχητοι… Τον θεωρούσαμε πάντοτε «ζυγό αβάσταχτο», κατάλοιπο των χρόνων της Τουρκοκρατίας (κι ούτε που νιώσαμε, ούτε που καταλάβαμε, οι ανόητοι, πως φτιάξαμε δικό μας κράτος, δικούς μας νόμους, για το δικό μας το συλλογικό μας το καλό…)
Τι είχαμε εμείς, λοιπόν, ως Έλληνες; Τι ήταν εκείνο που μας φρενάριζε απ’ την κατηφόρα και απ’ τον εκτροχιασμό; Θαρρώ η Ηθική μας: Αρχές κι Αξίες, που ήταν ζυμωμένες στην παράδοσή μας, που κληρονομούσαμε απ’ τους πατεράδες μας και τους παππούδες μας, συνυφασμένες με την ελληνικότητα και την θρησκευτικότητά μας.
Τι έχουμε, όμως, σήμερα; «Λεύτεροι πια», καθώς πιστέψαμε, και από τον «εθνικισμό» (όπως τον βαφτίσαμε…) και απ’ τον Θεό και την θρησκεία… τι μας έμεινε;…
…Μονάχα η ψευδεπίγραφη η «λευτεριά» μας…

…Κι εντάξει, πέστε με εμένα τάχα συντηρητικό και ό,τι άλλο. Μ’ αντιπροτείνετέ μου, τουλάχιστον, κάτι άλλο, να σας ακολουθήσω… Κι ιδίως απαντήστε μου σ’ ετούτο το ερώτημα: Έχετε να μου προτείνετε [κι εγώ, ειλικρινά το λέω, θα το σκεφθώ, κι αν συμφωνήσω, καλόπιστα θα σας ακολουθήσω… ίσως κι ελλείψει άλλου…] κάποιο άλλο, νέο, σύστημα Ηθικής; Κι ιδίως πέστε μου, ακόμα: Πού το εδράζεται αυτό το σύστημα; Πού νομίζετε πως θα μπορούσαμε να το στηρίξουμε; Από πού εκπηγάζουν οι κανόνες του; Από πού (θα) αντλούνε τη νομιμοποίησή τους;
Και πριν βιαστείτε, ίσως, να μου απαντήσετε, οφείλω και πάλι να σας επισημάνω: Μιλώ για Ηθική και όχι για Νόμους (…που, άλλωστε, ούτως ή άλλως, εμείς, ως Έλληνες, και πάλι θα τους παραβιάσουμε ή απλά «θα τους αφήσουμε να… ατονήσουν»…) Και μην μου πείτε, βέβαια, πως δεν υπάρχει διαφορά. Έχει και παραέχει (τουλάχιστον για μένα… και, νομίζω, για πολλούς ακόμα!...)
Νόμος και Ηθική, ως έννοιες, χορεύουν εδώ και χρόνια μέσα στο μυαλό μου… Κι άλλοτε συζητούν και συμφωνούν (ή «ομονοούν») κι άλλοτε «καυγαδίζουν» και συγκρούονται… Κι ίσως θα πρέπει, κάποτε, όλα ετούτα τα… «πρακτικά» των συζητήσεών τους (μες στο μυαλό μου…) να τα βγάλω στη δημοσιότητα… Κι είναι τόσα πολλά, στ’ αλήθεια…
Μια σκέψη μόνο σχετική: Εντάξει, όλοι μας συμφωνούμε για παράδειγμα, και οι νεώτεροι και (ιδίως) οι παλαιότεροι (που ζήσανε κι έχουν να διηγούνται καταστάσεις… «ανεκδιήγητες»…) πως ήταν απαραίτητη και επιβεβλημένη, για παράδειγμα, η αποποινικοποίηση της μοιχείας. Αλλά αυτό, ως πράξη, ως ενέργεια κι ως σημειολογία, πόρρω απέχει, νομίζω, απ’ το να θεωρήσουμε δα ως ηθικά αποδεκτό να υψώνουμε και αδριάντα σε κάθε μοιχό ή κάθε μοιχαλίδα!...

…Ας πάμε πίσω σε αυτά που λέγαμε, λοιπόν, περί Ηθικής, παλιάς ή νέας. Σας ερωτώ λοιπόν και πάλι, κι ειλικρινά και καλοπροαίρετα περιμένω τις απαντήσεις σας. Τι είδους και ποιο σύστημα ηθικής θα πρέπει (ως «δει» και «χρή»…) κατά τη γνώμη σας ν’ αποδεχθούμε;
Κάποιος είπε στο παρελθόν και (φυσικά) πολλοί αποδέχονται πως «ηθικό είναι ό,τι είναι εθνικό». Κάποιοι άλλοι, βέβαια, όπως ξέρετε, προκρίνουν άλλα ηθικά κριτήρια κι αντίστοιχα συστήματα. Ανάμεσα σ’ αυτά, ως είναι ευνόητο, κι οι διάφορες θρησκείες: Συστήματα ηθικά που πηγάζουν κι εκπορεύονται και αντλούν τη νομιμοποίησή τους από την θέληση (την πραγματική ή την εικαζόμενη), από την επιθυμία του Θεού. «Χωρίς Θεό όλα επιτρέπονται» γράφει ο Ντοστογιέφσκι. «Λάθος», ίσως πείτε, «Υπερβολή». Εντάξει, λοιπόν, σύμφωνοι! Όχι και στον Θεό, όχι και στην θρησκεία…
Αλλά, τότε, τι;
Ο εαυτός μας, ίσως; Η «προσωπική μας ηθική» που πολλοί επαγγέλλονται; [Σκεφθείτε, λοιπόν, ένα – ενάμισι δισεκατομμύρια «εν ζωή» πάνω στον πλανήτη μας…]
Η «φυσική ηθική» τότε; Τι ακριβώς εννοούμε με αυτόν τον όρο; Την ηθική της βίας που είναι «φυσική» στον κόσμο, στα ζώα και στην φύση; Την ηθική του ισχυρότερου που τελικά επιβιώνει;…

Ερωτήματα βάζω. Προβληματισμούς καταθέτω. Προτάσεις και σκέψεις σας περιμένω. Καλοπροαίρετα!... Ένθεν και ένθεν…