Πρόσωπο… Προσωπείο… Προσωπικότητα… (Μερικές σκόρπιες σκέψεις)

Κάθε άνθρωπος κι ένα πρόσωπο. Μοναδικά διαφορετικό από οποιουδήποτε άλλου ανθρώπου υπάρχει οπουδήποτε στον κόσμο ή έχει υπάρξει ποτέ σε τόπο και χρόνο, οπουδήποτε και οποτεδήποτε. Κάθε ανθρώπινη γέννηση, λοιπόν, γέννηση ενός μοναδικού, διαφορετικού κι ανεπανάληπτου προσώπου, όπως μοναδικά διαφορετική κι ανεπανάληπτη και, συνεπώς, εξαιρετικά αξιόλογη, είναι κάθε ανθρώπινη ύπαρξη που γεννιέται σ’ αυτόν τον κόσμο.

Όμορφα πρόσωπα, όλα τα πρόσωπα, όλων των ανθρώπων, ιδίως των νεογέννητων βρεφών…

Τότε, εκείνες τις στιγμές, τις στιγμές της γέννησης, δεν μπορεί, φυσικά, να γίνει ακόμα λόγος για Προσωπικότητα ή για Προσωπείο. Αυτές οι έννοιες προκύπτουν αργότερα, πολύ αργότερα, με το πέρασμα του χρόνου, στο διάβα της ζωής…

Πόσα πράγματα δεν θα μπορούσαν να ειπωθούν και να γραφτούν για τις τρεις αυτές λέξεις και, ιδίως, για τις σχέσεις και τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ τους. Εγώ προσωπικά νιώθω πως θα μπορούσα να μιλώ γι’ αυτά “για μια ολόκληρη ζωή”… Να παρατηρώ, να διαπιστώνω, να συλλογίζομαι, να συμπεραίνω και να καταγράφω… Αυτό που κάνει, δηλαδή, εδώ κι αιώνες, η ανθρωπότητα…

Πόσο εύκολο, λοιπόν, μπορεί να είναι το να θίξω, ακροθιγώς, κάποια επιμέρους σημεία του όλου θέματος, εκ των πραγμάτων και εξ ανάγκης συνοπτικά; Καθόλου εύκολο! Αντιθέτως μάλιστα: Ιδιαιτέρως δύσκολο!...

Το Πρόσωπο “αποτυπώνει”, άραγε, κι εκφράζει – εκδηλώνει την Προσωπικότητα; Και τι ρόλο ή τι σημασία ή τι αξία έχει το “Προσωπείο”; Μας χρειάζεται;

Νομίζω πως πριν αρχίσω την προσπάθεια αυτή, να απαντήσω στα ερωτήματα, είναι απαραίτητο, έτσι όπως μας δίδαξαν οι αρχαίοι ημών πρόγονοι, οι σοφοί (ή οι φιλοσοφούντες, οι φιλοσοφημένοι…) να εξηγήσω, να οριοθετήσω, να προσδιορίσω κάθε έναν όρο απ’ αυτούς. “Για να ξέρουμε γιατί μιλάμε”!...

“Πρόσωπο” ορίζω, εν προκειμένω (για τις ανάγκες του γραπτού μου) την εμφάνιση την εξωτερική, την επιφάνεια, την όψη του ανθρώπου. Που στην αρχή είναι, υπό μια έννοια, πολύ “επίπεδο”, πολύ “ρηχό”, δηλαδή με “λίγο βάθος”, καθώς σιγά – σιγά χτίζεται, από πίσω, η “προσωπικότητα”…

[Ο αναγνώστης θα κατάλαβε ήδη, προφανώς (ή, σε κάθε περίπτωση, τον προειδοποιώ και τον ενημερώνω για να ξέρει, για να μπορεί να με παρακολουθήσει στη συνέχεια) πως (αρέσκομαι και) άλλοτε μιλώ και γράφω για το “φαίνεσθαι” και άλλοτε για το “είναι”, πως κάποιες φορές μιλώ και γράφω ποιητικά – συμβολικά και πως, ξαφνικά, “ποιητική αδεία”, που λένε, χρησιμοποιώ τους όρους με διαφορετικό νόημα, είτε εξ απόψεως ψυχολογικής, είτε κοινωνιολογικής, είτε όποιας άλλης επιστήμης… είτε με επίφαση επιστημονικότητας, δηλαδή με… “προσωπείο” επιστήμης…]

Ως προσωπικότητα, λοιπόν, εννοείται (ή τουλάχιστον αυτό εννοώ εγώ, για τις ανάγκες του γραπτού μου), κατά πως έγραψα ήδη, αυτό που “χτίζουμε” (“από πίσω”…) με το πέρασμα του χρόνου, στο διάβα της ζωής μας… Ο χαρακτήρας μας. [Κάποιοι συγγραφείς, απ’ ό,τι ξέρω, απ’ ό,τι έχω καταλάβει, θεωρούν πως “χαρακτήρας” και “προσωπικότητα” είναι πράγματα και έννοιες διαφορετικές. Αν έχουν δίκιο, επιστημονικά, δεν ξέρω, επί του παρόντος, κι αν συμφωνείτε με αυτούς, σε κάθε περίπτωση, συγχωρείστε μου την “απλοποίηση” (;) “για να προχωρήσει η συζήτηση”…]

“Πρόσεχε τις σκέψεις σου, διότι γίνονται λόγια. Πρόσεχε τα λόγια σου, διότι γίνονται πράξεις. Πρόσεχε τις πράξεις σου, διότι γίνονται συνήθειες. Πρόσεχε τις συνήθειές σου, διότι γίνονται χαρακτήρας. Πρόσεχε τον χαρακτήρα σου, διότι γίνεται η μοίρα σου”, έλεγε ο Φρανκ Άουτλω [κι έχω αναρτήσει, στο παρελθόν, στο ιστολόγιό μου “Eagle”].

Σπουδαίο ρητό, κατά τη γνώμη μου, το παραπάνω. Πολύ σπουδαίο! Γι’ αυτούς, βεβαίως, που ασχολούνται με τον χαρακτήρα τους και με τη διαμόρφωσή του, την καλυτέρευσή του, γι’ αυτούς δηλαδή που δεν επιτρέπουν να διαμορφώνεται ο χαρακτήρας τους “όπως τύχει”, από τις εμπειρίες και τα βιώματα…

Όλοι μας από τα προσωπικά βιώματα και τις εμπειρίες μας χτίζουμε τον χαρακτήρα και την προσωπικότητά μας. Και, από άλλη οπτική γωνία και θεώρηση, τα (κοινά ή παρόμοια) βιώματα και οι εμπειρίες μπορούν να χτιστούν στον χαρακτήρα και την προσωπικότητα του καθενός διαφορετικά, ανάλογα με την προσωπική ιδιαιτερότητα του καθενός, ανάλογα με τις επιλογές μας!...

Σκεφθείτε το! Με τα ίδια ακριβώς υλικά, ίδιας ποιότητας και ποσότητας, με τα ίδια τούβλα και την ίδια λάσπη, ο καθένας μας, ανάλογα με τις επιλογές του [και, βέβαια, τουλάχιστον μέχρις ενός ορίου, ανάλογα με το τι διδάχθηκε και με το πώς ανατράφηκε ως παιδί…], μπορεί είτε να χτίσει, “ατσούμπαλα” και “τσαπατσούλικα”, απλώς “ντουβάρια”, είτε να χτίσει κτίρια “χάρμα ιδέσθαι”…

Κανείς δεν θα επιλέξει, βεβαίως, συγκρίνοντας αυτά τα δύο δημιουργήματα, το πρώτο αντί του δεύτερου…

Βεβαίως, θα μου πείτε, το ζήτημα μιας τέτοιας επιλογής, στην πράξη, ποτέ δεν είναι τόσο απλό και εύκολο… Διότι συνήθως στην πράξη όλα τα, κάθε είδους, δημιουργήματα, δεν εμφανίζονται έτσι ακριβώς όπως είναι, μα ωραιοποιημένα, στολισμένα… Ο κακοχτισμένος τοίχος, σοβατίζεται… τα προβλήματα (υγρασίας, για παράδειγμα) του σοβά επιχειρείται να καλυφθούν με ένα όμορφο βάψιμο… και, στην ανάγκη, ακόμα και το βάψιμο το προβληματικό, καλύπτεται με μια γυψοσανίδα… Κι ένα σωρό άλλα “τερτίπια” και “τεχνάσματα” και όμορφα στολίδια…

“Απ’ έξω κούκλα… και μέσα πανούκλα”, κατά την λαϊκή έκφραση.

Απ΄ έξω μαρμάρινα δημιουργήματα και μέσα τάφοι γεμάτοι κόκαλα νεκρών, κατά την ευαγγελική παραβολή…

Η εποχή μας (ως αποτέλεσμα πορείας αιώνων…) έχει σωρεία ευκαιριών και δυνατοτήτων για τέτοιους εξωραϊσμούς. Όχι μονάχα σε κτίρια, βεβαίως, μα σε κάθε τομέα!...

Τι να πεις, για παράδειγμα, για την πλαστική χειρουργική. Που κάνει, λένε, θαύματα!... Τόσο που να μην μπορείς να διακρίνεις αν κάτι είναι ψεύτικο ή αληθινό…

[Συγγνώμη! Μία (μόνο μία;…) μικρή παρέκβαση και… επιστρέφω!...]:

Η εμφάνιση, λοιπόν, η εξωτερική. Πόσο αποδίδει, άραγε, την ουσία, την πραγματικότητα; Η πρόσοψη αποκαλύπτει την ποιότητα αυτού που κρύβεται από πίσω; Όχι, βεβαίως, το δίχως άλλο!...

Ούτε, βεβαίως, το πρόσωπο και η συμπεριφορά εκφράζει κι εκδηλώνει πάντοτε τον χαρακτήρα και την προσωπικότητα. Κάθε άλλο μάλιστα! Τα πράγματα εδώ είναι ακόμη πιο δύσκολα. Η τέχνη αυτής εδώ της εξαπάτησης είναι ακόμα πιο “περίτεχνη” κι οι τεχνικές της είναι πολλές, πολύπλοκες, ευρηματικές και “δουλεμένες επιστημονικά” στο πέρασμα των αιώνων της ιστορίας του ανθρώπινου γένους… Τόσο που και η “ψυχολογία του βάθους” μπορεί, καμιά φορά, να “πάει άπατη” [Ας μου επιτραπεί το ευφυολόγημα, ακόμα κι αν δεν είναι, σίγουρα, επιστημονική, ακόμα κι αν δεν αποδίδει, ίσως, την αλήθεια…]. Όσο δε για τη “Φυσιογνωμική” και την “Συμπεριφεριολογία”, αυτές, ως πιο επιφανειακές, σίγουρα πολύ πιο εύκολα αντιμετωπίζονται κι εξαπατούνται, από τεχνάσματα και τεχνικές… Οι image makers και όλοι αυτοί που τους υποστηρίζουν επιστημονικά, μπορούν να σας διαβεβαιώσουν περί τούτου…

Δεν χρειάζεται μεγάλη επιστημονικότητα και επιστημοσύνη για να συμπεράνει, έστω, ο οποιοσδήποτε, πώς φτάσαμε εδώ. Όλοι μας, άλλωστε, έχουμε άμεση και προσωπική εμπειρία και γνώση σ’ αυτό το “σπορ της εξαπάτησης”… Όλοι μας [ακόμα κι αν κάποιοι απέκτησαν πια την ωριμότητα να μην το κάνουν] το κάναμε και το κάνουμε στη ζωή μας:

“Φτιασιδωνόμαστε”… Για να αρέσουμε. Στους άλλους και στον εαυτό μας. Όταν κοιταζόμαστε στον καθρέφτη…

Παλιότερα, δηλαδή στην αρχή…

…είτε ως άνθρωποι, ως παιδιά ή ως έφηβοι ή ακόμα και μεσήλικες και, δυστυχώς, και γέροι…

…είτε ως ανθρώπινο είδος… πριν από αιώνες…

…η πρώτη, η “εύκολη” λύση, ενδεχομένως και “χονδροειδής”, ήταν να φορέσουμε μάσκες… Προσωπεία…

Και δεν μιλώ, βεβαίως, μόνο, δηλαδή δεν αναφέρομαι αποκλειστικά στο αρχαίο ελληνικό θέατρο ή στο αρχαίο κινεζικό ή σε άλλες αντίστοιχες μορφές τέχνης…

…όπου οι ηθοποιοί (ποιούντες ήθος, άραγε, ή απλώς υποκρινόμενοι πως έχουν ήθος;…) παρίσταναν τους ήρεως…

Ούτε μιλώ και αναφέρομαι, πάλι, μονάχα στους μάγους, τους θεραπευτές, τους ιεροφάντες…

…που κι αυτοί φορούσαν μάσκες, καθώς γνωρίζουμε…

[Μεγάλο και σπουδαίο και αυτό το θέμα, για να το αναλύσουμε εδώ και τώρα!...]

Δεν μιλώ και δεν αναφέρομαι, εξάλλου, ούτε στις κάθε είδους μεταμορφώσεις του απλού λαού, που φορώντας μάσκες, παρίστανε πως είναι κάποιος άλλος… και συνεχίζει να το κάνει μέχρι σήμερα ακόμα…

…στο πλαίσιο του Καρναβαλιού ή στα Ραγγουσάρια ή σε όποια άλλη αντίστοιχη εκδήλωση….

Μιλώ και αναφέρομαι, ιδίως, στη μεταμφίεσή μας την ψυχολογική, την πανάρχαια, την αρχέγονη, από καταβολής, ίσως, του κόσμου και του ανθρώπου…

Φοράμε μάσκες!

Από παιδιά!

Για να αρέσουμε… Για να γίνουμε αρεστοί…

…στους γονείς, στην οικογένεια, στους φίλους, στους γνωστούς, στους αγνώστους, στην κοινωνία όλη…

Το πολύ πιο τραγικό είναι ότι συχνά αλλάζουμε μάσκα, κατά περίσταση, για να αρέσουμε σε όλους…

[…μέχρι να συνειδητοποιήσουμε πως “πάσιν αδείν χαλεπόν”, πως δηλαδή το να είσαι αρεστός σε όλους είναι δύσκολο… σωστότερα: είναι αδύνατο!...]

Φοράμε μάσκες (προσωπεία), λοιπόν, για να μας “αγαπάνε”. Γιατί αν δεν είμαστε όπως θα θέλανε, δεν θα μας αγαπούσαν…

…έτσι όπως κι εμείς θα κάνουμε, στη συνέχεια…

…φορώντας μάσκα και στα παιδιά μας (ή αναγκάζοντάς τα να φορέσουν μάσκες…)

…διαιωνίζοντας το φαινόμενο…

Κι αυτή η μάσκα [που συχνά γίνονται αλλεπάλληλες μάσκες, η μία πάνω απ’ την άλλη…] γίνεται, τελικά, “ένα σώμα” με το πρόσωπό μας… Γίνεται “οιονεί πρόσωπό μας”… Τόσο που ξεχνάμε πως τη φοράμε…

Άφησε δε που η επιστήμη, πλέον, κατά τα προλεχθέντα, έχει αντικαταστήσει τις πρόσθετες μάσκες με πλαστικές εγχειρίσεις… που φθάνουν ακόμα και σε ολικές διαμορφώσεις προσώπου…

[Κοιτάζω πίσω, τις παραπάνω παραγράφους, και βλέπω πόσο γρήγορα “ξεμπέρδεψα” με Κοινωνική Ανθρωπολογία, Θρησκειολογία, Ψυχολογία, Κοινωνιολογία κ.λπ….]

Κι επειδή γνωρίζουμε πως οι περισσότεροι φορούν μάσκες…

Ή, ακόμα περισσότερο, επειδή φοράμε εμείς τις μάσκες…

(…διότι “εξ ιδίων κρίνουμε τα αλλότρια”…)

…θεωρούμε, εσφαλμένα, πως όλοι ανεξαιρέτως φορούν μάσκες!

Έχουμε απορρίψει την ιδέα πως κάποιοι μπορεί να έχουν μόνο το αληθινό τους πρόσωπο, να είναι γνήσιοι και αυθεντικοί, να μην έχουν ασχοληθεί με το πρόσωπό τους αλλά με την προσωπικότητά τους και, έτσι, να “καθρεφτίζεται” η ψυχή τους στο πρόσωπό τους….

Σ’ ένα χορό μεταμφιεσμένων, σε μια παρέλαση καρναβαλιστών, είναι σίγουρο πως δεν θα μπορέσουμε να ξεχωρίσουμε κάποιους που δεν είναι μεταμφιεσμένοι, απλώς, αλλ’ είναι πραγματικοί διαρρήκτες ή τρομοκράτες. Και, αντίστοιχα, αν τύχει κι έχουν κατεβεί άγγελοι στη γη, εκείνη τη στιγμή, σ’ εκείνο τον τόπο, το πιθανότερο είναι να τους θεωρήσουμε “ιδιαίτερα επιτυχημένους” μασκαράδες…

…Όπως, αντίστοιχα, δεν μπορούμε να διακρίνουμε τους πολιτικούς απ’ τους πολιτικάντηδες…

…ή, για παράδειγμα, τους ηθικούς απ’ τους ηθικολόγους…

[“Με τόσα ψέματα που ντύθηκαν οι λέξεις, πώς να σου πω το σ’ αγαπώ, να το πιστέψεις”, όπως λέει τόσο τραγικά παραστατικά το τραγούδι…]

Θεωρούμε, λοιπόν, φοβάμαι, ούτε λίγο ούτε πολύ, πως, επειδή όλοι οι πωλητές, οι διαφημιστές κι όσοι άλλοι έχουν κάτι να περιμένουν από εμάς, είναι χαμογελαστοί, πως απαραίτητα “κάτι θέλει από εμάς” (ή είναι “χαζοχαρούμενος”) όποιος τυχόν μας χαμογελάσει στον δρόμο…

Κι επειδή οι περισσότεροι γύρω μας προσπαθούν να είναι “καθώς πρέπει”, θαρρούμε, δυστυχώς, πως δεν υπάρχουν πια αυθεντικά και πηγαία ευγενικοί άνθρωποι…

[Εντάξει, σύμφωνοι, “όποιος καεί απ’ τον χυλό, να φυσά και το γιαούρτι”, αλλά όχι και έτσι, δηλαδή χωρίς ν’ αφήνουμε “παραθυράκια” ελπιδοφόρα πως υπάρχουν και οι άλλοι, οι διαφορετικοί!...]

Βολευόμαστε συχνά, θαρρώ, πίσω απ’ τις μάσκες… Τεμπελιάζουμε!... Κι αποφεύγουμε, έτσι, ν’ ασχοληθούμε με το βάθος, με την Προσωπικότητα…

Εξωτερικά όμορφοι καρποί, που από μέσα σαπίζουν…

“Άψογες” οικογένειες, που μέσα βράζουν, αλληλοσπαράζονται κι αργοπεθαίνουν…

“Άψογοι” άνθρωποι, που όζουν…

“Άψογα” κτίρια, που εσωτερικά είναι διαβρωμένα και γρήγορα μπορεί να καταρρεύσουν…