Περί Ελευθερίας

Γειά σου, «ελεύθερε πολίτη» αυτής της χώρας!...
Ξέρεις, δεν τις φυλάκισα τυχαία τούτες τις δύο λέξεις, μέσα στα «κάγκελα» των εισαγωγικών. Επίτηδες το έκανα και με σκοπό… Για να τονίσω, να σ’ αφυπνίσω, πως ούτε ελεύθερος είσαι (και συνεπώς…) ούτε πολίτης! Σου τα ’χουν φυλακίσει και τα δύο τα προνόμια. Άσχετα αν δεν το βλέπεις, δεν το νιώθεις, δεν το καταλαβαίνεις… Μα αν δεν το δεις, αν δε το νιώσεις, αν δε το καταλάβεις, και μάλιστα έγκαιρα, πολύ φοβάμαι πως σύντομα θα ’ρθουν να μας πάρουν απ’ το κελί και θα μας πάνε στον τόπο της εκτέλεσης. Κι εσένα κι εμένα. Γιατί, τι νόμισες; Κι εγώ μαζί σου είμαι, στην ίδια φυλακή…

Το ξέρω πως μου φέρνεις ήδη αντιρρήσεις, και πως αντιδράς στα λόγια τα σκληρά μου. Θαρρείς πως ξεκινά από λάθος βάση κι από εσφαλμένα δεδομένα η συζήτησή μας… Θαρρείς, λοιπόν, το δίχως άλλο, πως είσαι και πώς πρέπει να λογίζεσαι ελεύθερος. Αμ δε!...

Πού έγκειται, λοιπόν, η ελευθερία σου; Στο να πατάς ελεύθερα και όποτε θές τα πλήκτρα στο τηλεκοντρόλ σου; Να «επιλέγεις» «ελεύθερα» το ποιο κανάλι θα παρακολουθήσεις; Διότι εκεί έγκειται η ελευθερία σου! Ξέρεις, όμως, φίλε μου, τι σημαίνει ελεύθερη βούληση; Να έχεις, πρώτ’ απ’ όλα, βούληση! Να μπορείς να πατήσεις και το “off”…
…Ή ακόμα και να μην είχες πατήσει καν το “on” της τηλεόρασης… Να μην σε είχε «εξαναγκάσει» να το κάνεις, η δύναμη της συνήθειας… (Αόρατα δεσμά, αγαπητέ μου, αυτά που σου περνάει, χαλινάρια, η συνήθεια!… Κι εσύ μου λες, κατόπιν, για «ελευθερία»…)

Και πες πως τα κατάφερες, λοιπόν, και αντιστάθηκες στη δύναμη της «εικόνας» που μας μαγνητίζει όλους, και έκλεισες, για λίγο ή πολύ, την τηλεόραση. Και άνοιξες, ας πούμε, το ραδιόφωνο. Κι εσύ (φαντάζεσαι, αρχικά, πως) έχεις την ελευθερία, να επιλέξεις τον σταθμό που θές… Μα αργά ή γρήγορα (αν το σκεφθείς λίγο περισσότερο…) θα καταλάβεις πως οι περισσότεροι σταθμοί είναι «ίδιοι κι απαράλλαχτοι». Μεταμφιεσμένοι. Αν όχι «κλωνοποιημένοι»… Και όλοι, φυσικά, θα σου «σερβίρουνε», λίγο - πολύ, την ίδια την «πραμάτεια»…
…Ειδήσεις θέλεις; Τις ίδιες θα ακούσεις, λίγο – πολύ, απ’ όλους του σταθμούς, ιδίως αν «δεν το ψάξεις» λίγο περισσότερο… Και φυσικά οι είναι «φιλτραρισμένες» από τόσα φίλτρα κι άλλα τόσα κόσκινα: επιλεγμένες από «πρακτορεία ειδήσεων», κόμματα, συμφέροντα και άλλα…

[Ανοίγω εδώ μια καίρια παρένθεση: με βάση όλα όσα μαθαίνεις, με βάση τις ειδήσεις και την πληροφόρηση που παίρνεις, αργά ή γρήγορα θα σε καλέσουν, πάλι, να επιλέξεις «ελεύθερα» τι θα ψηφίσεις, το κόμμα, τον πολιτικό σχηματισμό της «ελεύθερης επιλογής» σου… Άραγε, όμως, αναρωτήθηκες ποτέ, αν όλα όσα σε πληροφόρησαν, αν ήταν όλα αλήθεια; Ή, πάλι, αν σου έκρυψαν όλα όσα δεν ήθελαν, κάποιοι, να μάθεις;… Μ’ ετούτη τη στρεβλή και την «κουτσουρεμένη» πληροφόρηση, λοιπόν, έχεις ακόμα την εντύπωση πως είναι ουσιαστικά ελεύθερη η επιλογή σου; Γι’ αυτό σου λέω, φίλε μου, και πάλι, έχεις την αίσθηση πως είσ’ ελεύθερος, μα στην πραγματικότητα δεν είσαι…]

Γυρίζεις, τώρα, το κουμπί και πάλι του ραδιοφώνου, και θέλεις να ακούσεις μουσική. Θέλεις, και πάλι, να επιλέξεις την «καλύτερη», αυτή που ταιριάζει σε εσένα και στην ψυχολογία σου ετούτης της στιγμής.. Τι θα’λεγες, λοιπόν, αν μάθαινες (ή αν συνειδητοποιούσες) αυτό που είναι πια ευρύτατα γνωστό στους ειδικούς, πως δηλαδή οι περισσότεροι σταθμοί παίζουν από συγκεκριμένες – προκαθορισμένες «play lists», που άλλοι «επέλεξαν» πριν από σένα και («ειδικά»!...) για σένα;!... Τι θα’λεγες αν ήξερες πως κάποιοι, ιδιαίτερα αξιόλογοι και ταλαντούχοι τραγουδιστές, συνθέτες, μουσικοί, είναι άτυπα «κομμένοι» από τα κυκλώματα του χώρου; Και πώς θα ένιωθες αν συνειδητοποιούσες πως υπάρχουν είδη μουσικής, ακούσματα, που δεν είχες την ευκαιρία και την τύχη να φθάσουνε ποτέ στ’ αυτιά σου, πως δηλαδή αγνοείς ακόμα και την ύπαρξή τους;!...
Αλήθεια, περαιτέρω, σκέφθηκες ποτέ πως και τα περισσότερα απ’ αυτά για τα οποίο λες (και δεν αναφέρομαι μονάχα για τη μουσική, μα γενικότερα για τις επιλογές σου, κάθε είδους…) πως «σου αρέσουν» και πως «είναι η επιλογή σου», δεν είναι στην πραγματικότητα, συχνά, τίποτε άλλο (καθώς μπορούν να σου πουν κι οι ειδικοί, οι ψυχολόγοι), απ’ ό,τι σου «υπέβαλαν» εδώ και χρόνια ίσως, κάποιοι καλοθελητές, «προς ίδιον όφελος»… Όταν ακούς και ξανακούς, το ίδιο είδος μουσικής, το ίδιο τραγούδι, αργά ή γρήγορα, ακόμα κι αν δεν σου άρεσε αρχικά, σου γίνεται «οικείο»… Κι αυτό λίγο απέχει, πια, από το να τ’ αγαπήσεις… Κι ύστερα… να το επιλέγεις. Ελεύθερα!...

Καθώς έγραφα τ’ αμέσως παραπάνω, θυμήθηκα τις μεθόδους που εφαρμόζουν όσοι ασχολούνται με την «εξημέρωση» των «άγριων» ζώων…
[«Άγρια ζώα», καθώς ξέρεις, αποκαλούμε εκείνα τα ζώα που έμαθαν να ζουν ελεύθερα και «εξημέρωση» τη διαδικασία του να μάθουν να ζουν σκλαβωμένα υπό τον… «ήμερο» - μη άγριο άνθρωπο, και να του κάνουν τα «χατήρια», χωρίς να νοιώθουν (ή να μην τους πειράζει ή, έστω, να μην αντιδρούν…) που δεν είναι πια ελεύθερα… Επισημαίνω, μάλιστα, την σύγχρονη τάση, ως έκφανση του «πολιτισμού» μας απέναντι στα ζώα αυτά, τα κλουβιά τους να είναι πιο «άνετα» (μα, πάντως, παραμένουν «κλουβιά». Και, σε κάθε περίπτωση, ακόμα και στους πλέον σύγχρονους ζωολογικούς κήπους, τα ζώα εξακολουθούν να μην είναι, βέβαια, ελεύθερα... (Για σκέψου!... Μπορεί να μην διαφέρουμε και πολύ απ’ αυτή την κατάσταση… Οι σύγχρονες πολιτισμένες κοινωνίες έχουν πολλές ομοιότητες με «ανθρωπολογικούς κήπους»…)]
…Ξεκίνησα, λοιπόν, να γράψω παραπάνω, ότι για την εξημέρωση των άγριων ζώων, οι θηριοδαμαστές ακολουθούν τακτικές που βασίζονται στα πειράματα του Παυλώφ. Όμως οι ψυχολογικοί νόμοι που ανακάλυψε κι ανέδειξε ο Παυλώφ, έχουν εφαρμογή και σε εκφάνσεις και συμπεριφορές του ανθρώπου, που σχετίζονται ακόμα και με την ελευθερία του…

Επιλέγεις να «απελευθερωθείς» κι απ’ το ραδιόφωνο, να το κλείσεις και να βγεις έξω από το σπίτι, στην κοινωνία, για να διασκεδάσεις. Ακόμα κι όταν ετοιμάζεσαι να βγεις, λοιπόν, την ώρα που ντύνεσαι, χωρίς να το καταλάβεις, και πάλι είσαι δέσμιος. Κανόνων που κάποιοι «εξωθεσμικοί παράγοντες» (όπως θα έλεγαν οι δημοσιογράφοι) προσπαθούν να επιβάλλουν, «προς ίδιον όφελος», κι εσύ άκριτα τους ανέχεσαι και τους υπακούς… Οι μόδιστροι, οι «image makers», οι στυλίστες, σου έχουν φορέσει τον χαλκά στη μύτη και σε σέρνουν, κι εσύ «χορεύεις» στο ντέφι που χτυπάνε, τους κάνεις «τεμενάδες» και τους υψώνεις κι αδριάντες!... Φτού σου, αγόρι μου, μην σε ματιάσω, που θέλεις να περνιέσαι και για ελεύθερος…

[…Θα μπορούσα να γράφω για ώρες ακόμα, για το θέμα της ελευθερίας. Και για «ένα σωρό» ακόμα εκφάνσεις της (σύγχρονης μόνο;) ανελευθερίας μας… Μα είναι τόσα πολλά ακόμα, που μάλλον πρέπει να επανέλθω…]