Σκέψεις (τι άλλο;…) για τα puzzles

…Εδώ και καιρό στριφογυρίζει στο μυαλό και δεν μ’ αφήνει η ιδέα να γράψω έναν ύμνο στα puzzles και τα ψηφιδωτά και τα βιτρώ… Κι έχω πολλά να γράψω… Αυτή τη φορά θα περιοριστώ μόνο στα πρώτα…

Σπουδαίο πράγμα, στ’ αλήθεια, τα puzzles. Και όχι, βέβαια, μόνο αυτά καθαυτά, μα το όλο πνεύμα τους, η φιλοσοφία που τα διαπνέει, η σοφία που σε εμποτίζουν. Συχνά σε παιδεύουν να τα φτιάξεις, μα ταυτόχρονα σε (εκ-)παιδεύουν, με την ουσιαστική και βαθειά έννοια του όρου. Και δεν εννοώ μονάχα πως σε «παιδεύουν» στην υπομονή και στην επιμονή (που και αυτό μονάχα θα αρκούσε, αναμφισβήτητα, να καταστήσει τα puzzles παιχνίδια ανεκτίμητα…)

Παιχνίδι για παιδιά, μα και παιχνίδι για μεγάλους. Παιχνίδι για παιδεία!...
Εδώ η εικόνα δεν σου δίνεται έτοιμη, που εύκολα και εύπεπτα μπορείς να απολαύσεις… Πρέπει να παιδευτείς, να μοχθήσεις για να τα καταφέρεις και να την απολαύσεις… Σκόρπια κομμάτια που πρέπει να συνθέσεις! Θαρρείς πως δεν είναι και αυτό μορφή δημιουργίας;… Πρέπει να βρεις τις σχέσεις των κομματιών, το πώς ταιριάζει το ένα με το άλλο, ποια μπορούν να ενωθούν και ποια «δεν κάνουνε χωριό»… Κι είναι κριτήριο, σ’ αυτό, όχι μονάχα οι προεξοχές και τα «κολπώματα», μα και τα χρώματα ή τα σχήματα που είναι αποτυπωμένα επάνω τους.
[Και μην μου πείτε πως δεν κάνατε κι εσείς, κάποια στιγμή, τον παραλληλισμό με τους ανθρώπους και τις μεταξύ τους σχέσεις!... Άλλοι ταιριάζουν μεταξύ τους κι άλλοι όχι. Γιατί κι οι άνθρωποι έχουν, και αυτοί, και τις προεξοχές μα και τα (πώς αλλιώς να τα αποκαλέσω, άραγε) κολπώματα. Έτσι αλληλοσυμπληρώνονται οι άνθρωποι, είτε σαν φίλοι είτε, ιδίως, σαν ζευγάρια: Η «υπεροχή» του ενός, σ’ έναν τομέα, ταιριάζει και «παντρεύεται» με κάποια αντίστοιχη «αδυναμία» και «υστέρηση» του άλλου…]

Θυμάστε, σίγουρα, τον πιο ευφυή τρόπο για να φτιάξουμε ένα puzzle, παιδιά ακόμα; Πρώτα προσπαθούσαμε να φτιάξουμε το γύρω – γύρω, το πλαίσιο, ή –έστω- ξεκινάγαμε από την μιαν άκρη… [Τα κομμάτια με ευθύγραμμη την μια πλευρά τους, μπορούσαν κι ήταν ένα σημείο αναφοράς για να κινήσουμε… Πολύ δε περισσότερο εκείνα τα κομμάτια που είχαν δύο τέτοιες ευθύγραμμες πλευρές, τέσσερα κομμάτια όλα κι όλα σ’ ένα puzzle, που σηματοδοτούσαν – οριοθετούσαν τις γωνίες…]

…Τώρα που έγραφα αυτά, τ’ αμέσως παραπάνω, μου ’ρθε η σκέψη πως ο καθένας μας είχε την τεχνική του, ανάλογα, ίσως, με τον χαρακτήρα του… Μα, αλήθεια, υπάρχει άραγε κανείς που ξεκινούσε όλο ετούτο το εγχείρημα μόνο και αποκλειστικά απ’ το μέσο, χωρίς καμιάν αναφορά με τις γωνίες ή, έστω, με τις άκρες; Θα ήθελα, ειλικρινά, ετούτο να το ξέρω… Κι ένας ψυχολόγος να μας το ερμηνεύσει…
Δεν είμαι δα εγώ κανένας ψυχολόγος. Μα αφήστε με να καταθέσω κάποιες σκέψεις σχετικές:
Τι σημαίνει, άραγε, να «στήνει» κάποιος, πρώτ’ απ’ όλα, το γύρω – γύρω του τελικού σχεδίου; Μήπως ακριβώς την ανάγκη να οριοθετήσει ένα πλαίσιο, μέσα στο οποίο, στη συνέχεια, θα μπορέσει να «κινηθεί», να «χτίσει», να συνδυάσει, να δημιουργήσει;…
Τι σημαίνει, πάλι, το να επιλέξει κάποιο παιδί να ξεκινήσει, απλώς, από την μια πλευρά κι ύστερα ν’ αρχίσει να επεκτείνεται; Μήπως ότι, σε κάθε περίπτωση, ιδίως δε όταν δεν νιώθουμε σιγουριά, έχουμε ανάγκη ενός σημείου αναφοράς ως αφετηρίας;…
Αλλά και η συνέχεια και το ακολουθούμενο σύστημα του καθενός, προφανώς έχει την ψυχολογική αξία και σημασία του: Άλλος μπορεί να παίρνει ένα – ένα κομμάτι, στην τύχη, και να προσπαθεί να εντοπίσει πού θα πρέπει να τοποθετηθεί… Κι άλλος μπορεί να ψάχνει από το σύνολο των κομματιών, ποιο είναι το συγκεκριμένο που θα πρέπει να τοποθετήσει σ’ ένα συγκεκριμένο σημείο του τελικού puzzle… Άλλοι προτιμούν να έχουν τα μη τοποθετημένα κομμάτια «φύρδην – μίγδην» κι άλλοι επιλέγουν να τα απλώσουν όλα με την «καλή» επιφάνεια προς τα πάνω…
…Κι άλλοι ανακαλύπτουν μόνοι τους τις μεθόδους και τις τακτικές, ενώ άλλοι προτιμούν (ή… υποκύπτουν;…) ν’ ακολουθήσουν τις συμβουλές και τις οδηγίες των μεγαλυτέρων!...

Puzzles με 500 κομμάτια… με 1000 κομμάτια… με 2000 κομμάτια… μέχρι κάποια τεράστια… Και τα τελευταία ιδίως χρόνια, διάφορες νέες παραλλαγές: κομμάτια ελαφρώς κυρτά, που δημιουργούν puzzles- σφαίρες, ή/και, ακόμα πιο προχωρημένο: τρισδιάστατα puzzles… Τα puzzles – σφαίρες «καταργούν» τις γωνίες, τις πλευρές, τις άκρες… τα σημεία αφετηρίας ή αναφοράς… Τα τρισδιάστατα puzzles ανοίγουν την πόρτα στην… τρίτη διάσταση…

…και το μυαλό μας σε άλλες διαστάσεις:
Σκεφθείτε, για παράδειγμα, «κλασσικά» - επίπεδα puzzles, που στη συνέχεια, τοποθετούμενα το ένα πάνω στο άλλο, να δημιουργούν, «δευτερογενώς», τρισδιάστατα puzzles!...
…ή, πάλι, σφαιρικού σχήματος puzzles, που να συνδέονται μεταξύ τους… Για παράδειγμα: Σαν αναπαράσταση ουράνιων (σφαιρικών) σωμάτων, να συνδέονται μεταξύ τους και να σχηματίζουν πλανητικά συστήματα – γαλαξίες…
…Κι όλα αυτά τα επιμέρους ερωτήματα – puzzles, να συνδέονται μεταξύ τους, δημιουργώντας ακόμα μεγαλύτερα συστήματα… (….ίσως –για σκεφθείτε το…- ακόμα και στη διάσταση του χρόνου…)

Να προχωρήσω τη σκέψη μου, ώστε να γίνει αντιληπτό για ποιόν λόγο με «τρελαίνει» (για την ακρίβεια: με «ενθουσιάζει»…) η ιδέα των puzzles;…
Σκεφθείτε την εξής εικόνα: Ένα παιδί και γύρω του, σωροί – σωροί, κομμάτια διάφορων puzzles, που σιγά – σιγά το παιδί τα βάζει σε τάξη σύμφωνα με την εικόνα – οδηγό… Puzzles που, ολοκληρωμένα πια, αποτελούν επιμέρους κομμάτια άλλων, μεγαλύτερων puzzles, καθώς συνδέονται μεταξύ τους… Άλλα puzzles που δεν έχουν εικόνα – οδηγό κι έτσι πρέπει να την μαντέψει ή να την φανταστεί κανείς, δραστηριοποιούμενος πιο δημιουργικά. Κι ένα σωρό κομμάτια, σε σωρούς ή σκορπισμένα, που μπορεί κανείς να τα συνδυάσει με χίλιους–δυό τρόπους διαφορετικούς, που θα δημιουργήσουν, αντίστοιχα, ανάλογα με την απόφαση και τον συνδυασμό, διαφορετικά (κατά περίπτωση) συστήματα puzzles!...

…Και τώρα δες τα όλα αυτά, κάτω από ένα νέο πρίσμα, ένα νέο φως, μια νέα οπτική γωνία:
Μήπως έτσι δεν είναι, φίλε αναγνώστη, η ζωή μας; Έτσι δεν μαθαίνουμε ή/και συνθέτουμε, σιγά – σιγά, τον κόσμο (μας); Το μικρό παιδί, μεγαλώνοντας, συνδέει σιγά – σιγά, σαν κομμάτια από puzzle, σαν ψηφίδες, τις επιμέρους γνώσεις και εμπειρίες που παίρνει απ’ το σχολείο, απ’ τα βιβλία, απ’ το περιβάλλον του, απ’ όλες τις πηγές γνώσης και πληροφόρησης, και σχηματίζει το puzzle της γνώσης (του) των επιμέρους επιστημών… Κι ύστερα συνδυάζει τις επιμέρους επιστήμες μεταξύ τους, σε μεγαλύτερο puzzle… Κι ύστερα, καθώς το παιδί έχει γίνει πλέον ενήλικος, επιστήμων και ερευνητής, βρίσκει σε σωρούς ή σκόρπια, άλλα κομμάτια, που δεν εντάσσονται σε γνωστά και προσχεδιασμένα puzzles, και καλείται αυτός πλέον να τα βάλει σε τάξη, να τους δώσει σχήμα και μορφή, να διατυπώσει νέες θεωρίες… Η, ακόμα, νέες μορφές έκφρασης και τέχνης!... Ή να ανοίξει έναν νέο δρόμο στην φιλοσοφία!...
Κι αυτά τα puzzles… τα παίρνει, ύστερα, η επόμενη γενιά, κι άλλα τα κρατά ανέπαφα… κι άλλα τα τακτοποιεί με τρόπο διαφορετικό…
…κι η συνολική μορφή του όλου συστήματος των puzzles της κάθε εποχής ή της κάθε στιγμής… είναι, κι αυτή ακόμα, ένα κομμάτι τρισδιάστατο στο puzzle του χωροχρόνου της ανθρωπότητας!...


Υ.Γ. (της 16.1.2009):
Βλέπε κάποιες μεταγενέστερες σκέψεις, εδώ:
http://spourgitistefanos.blogspot.com/2009/01/puzzles.html